Tensionet janë rritur më tej në javët e fundit ndërsa Bullgaria bllokoi hapjen e bisedimeve të pranimit të Maqedonisë së Veriut në BE, duke rritur frikën se ajo mund të bashkohet me Hungarinë dhe Poloninë në betejat e tyre të shpeshta me Brukselin dhe vendet anëtare të BE-së.
Politikani bullgar i opozitës Hristo Ivanov po transmetonte drejtpërdrejt në Fejsbuk përpara një vile në Detin e Zi në korrik, kur tre truproje muskulozë e shtynë atë dhe dy aktivistë të tjerë në ujë. Ai vazhdoi filmimin kur agjentët e inteligjencës kërcënuan të fundosnin një varkë të sjellë nga aktivistët në një pronë e cila njhej se përdorej nga Ahmet Dogan, një nga figurat kryesore politike të vendit. Mijëra njerëz e panë këtë në kohë reale ndërsa policia mori në pyetje grupin e udhëhequr nga Ivanov.
Videoja, e cila u shikua nga më shumë se 1.2 milionë njerëz, shkaktoi disa javë protesta në të gjithë vendin kundër “shoqatave politike”. Kundërshtarët e qeverisë së Bojko Borisov e akuzojnë atë si një mikrokozmos të problemeve të Bullgarisë me korrupsionin dhe sundimin e ligjit, gati 14 vjet pasi vendi u bashkua me BE-në.
Vështirësitë politike të Borisov gjithashtu ngrenë pyetje të vështira për Brukselin dhe vendet e tjera të BE-së. Kritikët thonë se ata nuk kanë arritur të bëjnë presion të mjaftueshëm mbi Sofjen për të përmirësuar sundimin e ligjit dhe qeverisjen e vendit. Tensionet janë rritur më tej në javët e fundit ndërsa Bullgaria bllokoi hapjen e bisedimeve për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në BE, duke rritur frikën se ajo mund të bashkohet me Hungarinë dhe Poloninë në betejat e tyre të shpeshta me Brukselin dhe vendet anëtare të BE-së.
Bullgaria ka marrë miliarda euro nga BE-ja që nga anëtarësimi i saj në vitin 2007. Simeon Xhankov, ekonomist bullgar dhe bashkëpunëtor i vjetër në Institutin Peterson për Ekonomi Ndërkombëtare, thotë se paratë që derdhen në vendin më të varfër të BE-së janë pjesë e problemit.
“Fondet e BE-së kanë rritur në të vërtetë korrupsionin dhe robërinë e shtetit,” tha Xhankov, i cili ishte ministër i financave gjatë mandatit të parë të Borisov, nga viti 2009 në vitin 2013. “Sidomos ato që janë përdorur për të blerë, drejtpërdrejt ose përmes projekteve, shumë media dhe kështu të sigurohet mbulim për politikanët,” tha Xhankov.
Kur Bullgaria u bashkua me BE-në së bashku me Rumaninë, të dy vendet iu nënshtruan një monitorimi të veçantë të sundimit të ligjit dhe qeverisjes së shtetit. Bukureshti fillimisht bëri një përparim të fortë në luftën kundër korrupsionit, por në vitin 2018 provokoi kritika të forta nga Brukseli për sulmin ndaj pavarësisë së gjyqësorit, të montuar nga Social Demokratët në pushtet në atë kohë në vend. Problemet e Bullgarisë kanë tërhequr më pak vëmendje, me disa diplomatë që sugjerojnë se Brukseli nuk donte të kritikonte të dy anëtarët e klasës 2007 në të njëjtën kohë.
“Bullgaria dhe Rumania ka disa vite që marrin një kartë falas për shumë vite,” tha Xhankov. Ai shton se për shkak të krizës financiare në vitin 2008 dhe krizës së migrimit në vitin 2015, nuk ishte kurrë koha që BE-ja të mendonte vërtet për problemet.
Zëdhënësi i Komisionit tha se raporti i vitit të kaluar zbuloi se “Bullgaria ka bërë përparim të mjaftueshëm për të përmbushur angazhimet e saj të pranimit në BE”. Sidoqoftë, zëdhënësi tha, “është po aq e qartë se ka ende punë për të bërë”.
Por pas ndryshimit të qeverisë në Bukuresht në vitin 2019 – dhe mes shqetësimit në rritje për sundimin autoritar në Evropën Qendrore dhe Lindore – fokusi u zhvendos në Sofje. Në një raport të fundit të sundimit të ligjit në Bullgari, Komisioni Evropian shprehu shqetësim në lidhje me pronësinë jo-transparente të medias, presionin ndaj gazetarëve dhe një projektligj të ri mbi financimin e huaj për OJQ-të. Në qershor, Gjykata Evropiane e Drejtësisë konfirmoi se një ligj i ngjashëm në Hungari ishte i papajtueshëm me të drejtat themelore të BE-së.
Komisioni gjithashtu tha se “akuzat bindëse të rasteve të nivelit të lartë të korrupsionit mbeten për t’u konfirmuar”. Për më tepër, u theksua se “mungesa e rezultateve në luftën kundër korrupsionit është një nga aspektet kryesore për fillimin e protestave në verën e vitit 2020”.
Bullgaria është vazhdimisht vendi i BE-së me vlerësimin më të ulët në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit të Transparencës Ndërkombëtare dhe ka rënë në renditjen e lirisë së medias që nga anëtarësimi në BE. Katër të pestat e qytetarëve besojnë se korrupsioni është përhapur gjerësisht.
Prokurorët në rajonin spanjoll të Katalonjës po hetojnë një çështje të pastrimit të parave me lidhje të mundshme me z. Borisov, i cili ishte në funksionin e truprojës së ish-diktatorit komunist Todor Zhivkov para se të hynte në politikë. Kryeministri bullgar ka mohuar akuzat kundër tij. Kohët e fundit, u shfaqën foto në shtëpinë e Borisov ku në tavolinë duket një armë dhe kartëmonedha 500 euro me vlerë rreth 1 milionë euro. Borisov pranon se ka armë, por thotë se fotot kanë qenë të manipuluara.
Ndërkohë, qeveria e Borisov është gjithashtu nën presion për kundërshtimin e fundit ndaj fillimit të bisedimeve të pranimit të Maqedonisë së Veriut në BE.
“Ata kanë menduar se z. Borisov do të drejtojë procesin,” tha Vesela Çerneva, drejtoreshë e zyrës së Këshillit Evropian për Marrëdhëniet e Jashtme në Bullgari. “Kjo e vë në rrezik projektin evropian në një mënyrë të paprecendentë,” shtoi Çerneva.
Komisioni i Venecias i Këshillit të Evropës kohët e fundit dha gjithashtu alarmin mbi ndryshimet kushtetuese, të mbështetura nga partia GERB e Borisov, të cilat do të rrisin pushtetin e prokurorit të përgjithshëm dhe do të zvogëlojnë pushtetin e presidentin dhe ministrit të drejtësisë. Kryeprokurori Ivan Geshev konsiderohet bashkëpunëtor i ngushtë i Borisovit. Presidenti Bullgar Rumen Radev iu kundërvu të dyve.
Xhankov thotë se Brukseli e ka kuptuar shumë vonë rrezikun e korrupsionit bullgar. “Brukseli duhet të bindet se nëse diçka nuk bëhet tani, Bullgaria dhe Borisov do të bashkohen në radhët e Jaroslav Kaçinskit (Poloni) dhe Viktor Orban (Hungari), gjë që do të jetë shqetësuese,” tha Xhankov.
Hristo Ivanov, pasi u arratis me anije në Detin e Zi, për “Fajnenshel tajms” tha se Borisov arriti të përparonte në nivelin evropian sepse ai qëndroi në rrjedhën konservatore – GERB i përket grupit të qendrës së djathtë në Parlamentin Evropian. Ai nuk përdor retorikë joliberale siç bëjnë Budapesti dhe Varshava. Por tani, thotë Ivanov, Bullgaria shihet si “pjesë e një skeme më të gjerë korrupsioni dhe populizmi, e cila po depërton shumë mirë nëpër venat e vendimmarrjes evropiane”.
