CIVIL-i vlerëson se zgjedhjet lokale të vitit 2025 u zhvilluan pa incidente të mëdha, por nën peshën e dobësive të thella strukturore, institucionale dhe politike, të cilat vënë në pikëpyetje integritetin zgjedhor dhe kapacitetin demokratik të institucioneve dhe shoqërisë.
CIVIL-i prezanton vlerësimin e vet paraprak për raundin e dytë dhe mbarë rrjedhën e zgjedhjeve lokale 2025. Sipas vëzhguesve dhe ekipit analitik të organizatës, procesi zgjedhor u zhvillua në rend formal, por me mangësi serioze sistemore dhe institucionale që minojnë besimin e qytetareve dhe qytetarëve në sistemin zgjedhor.
Megjithëse dita e votimit edhe në raundin e dytë kaloi pa incidente të mëdha, pas hapjes me kohë të vendvotimeve dhe rregullit administrativ fshiheshin dobësi të thella, politizim dhe inerci institucionale. Zgjedhjet u karakterizuan nga shkelje masive e demonstrative e heshtjes zgjedhore, presione ndaj votuesve, pretendime dhe indikacione për blerje votash, si dhe diskriminim e shkelje të fshehtësisë së votimit në disa vendvotime.
Treguesi më serioz i dështimit institucional është Lista Zgjedhore e pa-përditësuar, në të cilën ende figurojnë persona të vdekur. Pajisjet e shenjës së gishtërinjve (fingerprint) sërish shkaktuan probleme dhe vonesa, ndërsa paaritshmëria e vendvotimeve për personat me aftësi të kufizuara mbetet problem kronik.
CIVIL-i veçon gjithashtu narrativat ekstreme nacionaliste dhe mobilizimin etnik, të cilat e zhvendosën fokusin nga politikat lokale drejt temave identitare, kombëtare madje edhe gjeopolitike, duke nxitur frikë dhe përçarje në vend të vizionit dhe përgjegjësisë.
Proces formal pa integritet thelbësor
Formalisht, zgjedhjet lokale 2025 dukeshin të qeta e të rregullta, dhe qytetaret e qytetarët patën mundësi ta shprehnin vullnetin e tyre zgjedhor.
Megjithatë, ditët e votimit në raundin e parë dhe të dytë u shoqëruan me mangësi thelbësore që vënë në dyshim integritetin demokratik të procesit. Pas disiplinës administrative dhe hapjes me kohë të vendvotimeve fshiheshin dobësi të thella strukturore, politizim dhe inerci institucionale, të cilat minojnë besimin e qytetarëve në sistemin zgjedhor.
Shteti sërish tregoi se nuk disponon një mekanizëm zgjedhor plotësisht funksional, transparent dhe të besueshëm, të aftë të sigurojë proces që i përmbush tërësisht standardet demokratike.
Lista Zgjedhore: burim kronik mosbesimi
Shembulli më i dukshëm i dështimit institucional është Lista Zgjedhore e pa-përditësuar. Në vendvotimin 2479 në Gazi Babë, 20 nga 399 votues janë persona të vdekur — 5% e listës. Kjo nuk është gabim teknik, por mangësi serioze institucionale që rrënon besueshmërinë e procesit.
Edhe më absurde: në Shuto Orizarë (VV 2957/1, SH.F. „26 Korriku“) gjyshi dhe nipi me të njëjtin mbiemër u gjendën në role të kundërta — gjyshi, i ndjerë, figuron në listë, ndërsa nipi, i gjallë, mungon.
Tingëllon si barsoletë, por është e vërtetë tronditëse për një shtet që i lejon administratës ta trajtojë besimin zgjedhor si formalitet.
E paqartë mbetet se çfarë konkretisht ka punuar grupi i punës për përpunimin e Listës Zgjedhore, për të cilin KSHZ në maj votoi të “angazhojë persona në grup pune” për përpunimin e të dhënave; publiku ende nuk ka qasje në metodologjinë, procedurat dhe shumat e fondeve të shpenzuara për këtë qëllim. Kjo mungesë transparence vetëm e thellon dyshimin se në themel të procesit zgjedhor sundon neglizhenca, jo llogaridhënia.
Mangësi teknike dhe kulturë joprofesionalizmi
Pajisjet e shenjës së gishtërinjve (fingerprint aparati), të prezantuara me premtimin se do të rrisin besimin dhe shpejtësinë e votimit, sërish rezultuan hallkë e dobët. Defekte, ngecje dhe radhë të gjata u vunë re në disa komuna. Në vend të sigurisë, krijuan konfuzion, nervozizëm madje edhe tallje.
Në raundin e dytë numri i defekteve ishte më i vogël, jo pse sistemi u përmirësua, por sepse komisionet e vendvotimeve u përpoqën më shumë, dhe votimi u zhvillua vetëm në një të tretën e komunave. Megjithatë, mbeti e dukshme se të njëjtat probleme vazhdojnë që nga përdorimi i parë i pajisjeve në zgjedhjet e vitit 2021.
Në shumë vendvotime u dokumentuan shkelje të fshehtësisë së votimit — nga shqiptimi me zë i emrave të votuesve, te vendosja e pasaktë e paravanëve, e deri te rastet kur anëtarë të komisioneve u sugjeronin qytetarëve për kë të votojnë.
Ka pasur edhe situata kur komisionet i interpretonin procedurat dhe ligjet në mënyrë arbitrare, duke penguar punën normale të vëzhguesve dhe mediave. Këto incidente nuk janë përjashtim, por pasqyrë e një kulture më të gjerë jo-profesionalizmi dhe neglizhence, e forcuar nga mosndëshkueshmëria institucionale.
Nacionalizëm dhe mobilizim etnik
Zgjedhjet lokale 2025 u robëruan sërish nga narrativat nacionaliste dhe mobilizimi etnik, që e zhvendosën fokusin nga problemet reale lokale. Në vend të shërbimeve publike, planifikimit urban, infrastrukturës, mjedisit apo transparencës komunale, fushatat u shndërruan në fusha beteje të retorikës identitare, frikës dhe polarizimit.
Temat kombëtare dhe etnike — veçanërisht në marrëdhënien maqedonas–shqiptarë — u keqpërdorën sistematikisht për të nxitur frikë e urrejtje, por edhe për të krijuar lojalitet partiak mbi bazë etnike ose fetare. Në vend të garës së programeve dhe vizioneve, qytetarët u ekspozuan ndaj manipulimeve emocionale e simbolike, ku shfrytëzohen mitet historike, simbolikat etnike dhe komplekset kombëtare.
Në shumë komuna — në mos në të gjitha — strategjia kryesore e aktorëve politikë ishte ushqimi i narrativës etnike për të konsoliduar bazat elektorale, duke prodhuar tensione artificiale dhe atmosferë konfrontimi. Elitat politike dhe mediat e afërta me to përdorën me vetëdije retorikë etnike si mjet mobilizimi, shpesh me mbështetje nga qendra propagandistike rajonale që ushqejnë idenë e “identitetit të rrezikuar” ose “tradhtisë kombëtare”. Këto narrativa tashmë janë institucionalizuar — jo dukuri margjinale, por pjesë përbërëse e kulturës politike dhe hapësirës mediatike.
Ky model i “zgjedhjeve të nacionalizuara” jo vetëm që shkatërron idenë e demokracisë lokale, por edhe forcon varësinë e qytetarëve nga struktura partiake që qeverisin përmes ndarjeve, e jo përmes vizionit. Demokracia reduktohet në aritmetikë etnike, shoqëria bëhet peng i frikësimeve të veta, dhe zgjedhjet lokale shndërrohen në betejë simbolike për dominim etnik, në vend të garës për qeverisje më të mirë.
Ndikim i jashtëm dhe manipulim informativ
Krahas dobësive vendase, procesi zgjedhor 2025 u shoqërua me ndikime dhe fushata manipuluese që burojnë nga Rusia dhe Serbia, përmes aktorëve politikë lokalë, mediave dhe rrjeteve online. Këto nuk janë të reja, por pjesë e operacioneve hibride shumëvjeçare ndaj sistemit demokratik të vendit; këtë cikël, më të sinkronizuara, më të rafinuara dhe më pak të dukshme.
Hulumtimet e CivilMedia.mk dhe Civil.Today tregojnë se një pjesë e narrativave të fushatës burojnë nga burime pro-ruse dhe pro-serbe (“vlera tradicionale”, “mbrojtje identiteti”, “rreziqet nga Perëndimi dhe NATO”). Disa portale online me financim të paqartë distribuuan materiale nga qendra propagandistike serbe ose ruse, të amplifikuara përmes grupeve partiake, faqeve të fansave dhe individëve të lidhur me rrethe të caktuara politike — gjë që tregon aktivitet të koordinuar.
Këto struktura komunikimi e media transferojnë logjikën propagandistike të Beogradit dhe Moskës në kontekstin vendor, duke krijuar iluzion legjitimiteti vendas për mesazhe që në thelb synojnë kundër institucioneve demokratike dhe orientimeve strategjike të vendit. Fenomen i rrezikshëm, sepse zhvillohet pa rregullim të qartë, pa transparencë dhe pa përgjigje institucionale.
Nëse këto modele propagande të jashtme, politizim vendor dhe manipulim mediatik nuk adresohen në mënyrë sistemore, proceset demokratike do të vazhdojnë të funksionojnë në kushte të keqinformimit të strukturuar, e jo të vullnetit të informuar.
Shkelje masive e demonstrative e heshtjes zgjedhore
Shkelja më e dukshme dhe më flagrante e rregullave ishte shkelja masive dhe demonstrative e heshtjes zgjedhore. Në vend të ditës së qetësisë dhe reflektimit, heshtja u shndërrua në ditën e propagandës më të zëshme. Aktorët politikë, aktivistët partiakë dhe media — sidomos pjesë e portaleve të varura partiake/komerciale — e injoruan hapur ligjin dhe e shndërruan ndalesën në formë boshe.
Monitorimi i CIVIL-it regjistroi qindra raste agjitacioni në rrjete sociale, kronika mediatike të “maskuara” dhe paraqitje publike të kandidatëve dhe funksionarëve edhe ditën e votimit. Në disa portale u publikuan logo partiake, foto të fletëve të votimit të rrethuar dhe thirrje të drejtpërdrejta për të votuar — shkelje e hapur e Kodit Zgjedhor. Disa televizione dhe emisione online u transmetuan si “informative”, por përmbajtja pa dyshim i ngjante fushatës së zgjatur.
Institucionet, ashtu si në ciklet e kaluara, sërish nuk reaguan. Pak arrestime të individëve nuk dëshmojnë sistem funksional, përkundrazi — tregojnë se organet përgjegjëse dështuan të sigurojnë kushte për zbatim të barabartë e ligjor të procesit. Ligji funksionon rastësisht dhe në mënyrë selektive — për qytetaret dhe qytetarët, jo për politikanët dhe qendrat mediatike të pushtetit.
Përveç dimensionit juridik dhe etik, shkelja masive e heshtjes ka edhe dimension informativ dhe të sigurisë: rrjetet sociale dhe mediat online u shndërruan në kanale dezinformimi, narrativa manipuluese dhe operacione psikologjike të koordinuara me karakteristika të ndikimit hibrid, shpesh në linjë me mesazhe nga burime propagandistike serbe dhe ruse.
Presione dhe klientelizëm
Zgjedhjet sërish u zhvilluan në atmosferë presionesh, frike dhe marrëdhëniesh klienteliste, ku varësia nga qendrat partiake zëvendëson vullnetin e lirë të votuesve. Në shumë komuna, u raportuan vizita të shpeshta nga funksionarë partiakë, drejtues ndërmarrjesh publike dhe figura publike që “inkurajonin” votuesit të tregonin besnikëri. Shpesh këto presione u maskuan si “takime miqësore” apo “vizita besimi”, por thelbi ishte i qartë — frika për të mos humbur vendin e punës, ndihmën sociale apo statusin lokal të privilegjuar.
Në disa vendvotime, aktivistë partiakë mbanin shënime se kush votoi e kush jo, shkelje e drejtpërdrejtë e integritetit zgjedhor, e shoqëruar me rrjete blerjeje votash të financuara përmes burimeve partiake dhe ndërmjetësve në terren. CIVIL-i dokumentoi raste të “vend pune për votë”, shpërndarje paketash sociale dhe premtime infrastrukturore menjëherë para dhe gjatë fushatës. Në thelb, blerja e votës dhe presionet mbeten sistemore dhe të normalizuara — mekanizma që e kthejnë vullnetin zgjedhor në mjet kontrolli, jo shprehje demokratike.
Mospërfshirje dhe diskriminim
Zgjedhjet njëherazi konfirmuan diskriminimin sistematik ndaj personave të moshuar dhe personave me aftësi të kufizuara. Në shumë komuna — thuajse në të gjitha — vendvotimet ndodheshin në kate të sipërme pa ashensor, me hyrje pa qasje dhe paravanë jofunksionalë. Në disa raste, paravanët e dedikuar për persona me aftësi të kufizuara ishin hequr mënjanë. Shteti praktikisht ua mohoi të drejtën e votës qindra qytetarëve. Kjo nuk është thjesht mangësi teknike, por akt diskriminimi.
Raporti i Komisionit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi para zgjedhjeve shënon një varg rekomandimesh të paplotësuara për qasjen në vendvotime — të vonuara nga institucionet përgjegjëse. Edhe të dhënat arkivore të CIVIL-it tregojnë se më shumë se gjysma e vendvotimeve në ciklet e kaluara ishin vendosur në mënyrë që personat me aftësi të kufizuara të mos kishin qasje reale në dhomën e votimit. Në vitin 2025, vëzhguesit raportuan për rampa që mungojnë, paravanë të vendosur pa standard dhe hyrje vetëm me shkallë.
Në disa raste, kryetarët e komisioneve deklaronin se “nuk e dinë” nëse vendvotimi i plotëson standardet e qasjes — që tregon praktikë diskriminuese që minon të drejtën demokratike e të gjithë qytetarëve për të votuar në kushte të barabarta.
Pengimi i vëzhguesve dhe mediave
Edhe pse shumica e komisioneve të vendvotimeve punuan me ndërgjegje, CIVIL-i shënoi disa raste pengimi të punës së vëzhguesve dhe gazetarëve — goditje serioze ndaj transparencës së procesit.
Në disa vendvotime, vëzhguesit e CIVIL-it u kontestuan pa baza, u pyetën në mënyrë të pajustifikuar, u fotografuan madje u larguan nga hapësirat, ndonëse mbanin autorizime të vlefshme të lëshuara nga Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve. Në disa lokacione, anëtarët e komisioneve regjistruan numrat personalë, fotografuan autorizimet dhe madje sugjeruan se vëzhguesit “nuk kanë leje” — shkelje e hapur e parimeve të transparencës zgjedhore.
CIVIL-i reagoi ashpër edhe ndaj ngacmimeve dhe pengesave ndaj ekipeve mediatike në terren, përfshirë gazetarë të sulmuar verbalisht nga aktivistë partiakë. Incidente të tilla krijojnë efekt frike dhe auto-censure dhe bien ndesh me lirinë kushtetuese të medias dhe interesin publik për informim.
Pengimi i vëzhguesve dhe mediave nuk është mangësi e izoluar, por pjesë e kulturës së mungesës së transparencës, politizimit dhe frikës nga mbikëqyrja. Kur institucionet nuk reagojnë, dërgojnë mesazh se kontrolli dhe llogaridhënia janë kërcënim, jo detyrim.
Përfundim
Në tërësi, zgjedhjet lokale 2025 konfirmuan mungesën kronike të kulturës politike, papërgatitjen institucionale dhe mosrespektimin e standardeve bazë demokratike. Procesi, ndonëse formalisht brenda ligjit dhe procedurave, nuk pati integritet thelbësor — nga Lista Zgjedhore e dobësitë teknike, te heshtja zgjedhore dhe presionet ndaj votuesve.
Të dy raundet kaluan pa incidente të mëdha, por pa integritet thelbësor. Votohet, numërohet dhe shpallen rezultate — por nën sipërfaqen e “zgjedhjeve të qeta e demokratike” fshihen manipulime, frikë, presion dhe apati, që rrezikojnë transformimin e demokracisë në ritual pa përmbajtje.
Nevojitet reformë serioze institucionale dhe profesionalizim i sistemit zgjedhor — jo vetëm përkushtim deklarativ ndaj demokracisë.
Përgatitur nga ekipet e CIVIL-it për analiza dhe monitorim të kërcënimeve hibride, në bashkëpunim me partnerët në kuadër të Naviguesit Demokratik – Reagim strategjik ndaj dezinformatave dhe kërcënimeve hibride (2025). Koordinim redaksional: Xhabir Deralla.
Data/Vendi: 2 nëntor 2025, Shkup
Shënim për projektin : Hartuar në kuadër të projektit “Naviguesi Demokratik – Reagim strategjik ndaj dezinformatave dhe kërcënimeve hibride (2025)”, udhëhequr nga CIVIL-i – Qendra për Liri dhe i mbështetur nga Ministria e Punëve të Jashtme e Republikës Federale të Gjermanisë.
Pavarësi dhe përgjegjësi redaksionale : Analizat, gjetjet dhe përfundimet e paraqitura në këtë raport i përkasin autorëve dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht qëndrimet e partnerëve ose mbështetësve. CIVIL-i ruan pavarësi të plotë redaksionale. Çdo gabim i mundshëm është përgjegjësi e plotë e autorëve.
Përdorimi i inteligjencës artificiale (shënim metodologjik): Kërkimi, hartimi i draftit dhe mbështetja e përkthimit u realizuan me ndihmën e ChatGPT (OpenAI), nën drejtimin e autorëve. Të gjitha rezultatet e realizuara me ndihmën e IA u rishikuan, verifikuan dhe redaktuan nga njerëz. Përgjegjësia për përmbajtjen është plotësisht e autorëve.
Korrigjime dhe kontakt: Ju lutemi dërgoni korrigjime ose komente te ekipi redaksional i CIVIL-it.
Licenca: CC BY 4.0 — citojeni burimin.
