Z. Abit Hoxha është studiues në Institutin Nordik për Studime të Medias në Universitetin Agder në Norvegji. Hulumtimi i tij fokusohet në gazetari dhe ballafaqim me të kaluarën. Ai aktualisht është duke punuar në një doktoraturë në Konfliktin e Lajmeve të Produkteve në LMU Mynih, Gjermani, ku ai përqëndrohet në krahasimin e gazetarisë në Ballkanin Perëndimor, Lindjen e Mesme dhe Liqenet e Mëdha të Afrikës duke rindërtuar mbulimin e lajmeve nga lajmet e produkteve dhe mënyrën se si ato vijnë lajmet
Ai mban diplomë Master nga Durham Global Security – Durham University Institute në Mbretërinë e Bashkuar, si dhe një diplomë Master në Gazetari nga Instituti i Kosovës për Gazetari dhe Komunikim, dhe një BSc në Shkenca Politike nga Universiteti i Prishtinës. Abit është gjithashtu i përfshirë në diskutime dhe kërkime akademike në shoqëritë në tranzicion, si dhe në trajnimin e gazetarëve në raportime të ndjeshme.
“Puna ime fokusohet në prodhimin dhe konfliktin e lajmeve, dhe në mungesë të konfliktit, në atë që unë e quaj lajm gjenerik dhe prodhim të lajmeve të konfliktit. Aktualisht jam duke punuar në një projekt të financuar nga BE për të rishqyrtuar të kaluarën dhe për të parashikuar të ardhmen, i cili është shumë në përputhje me atë që Dr. Ressmann tha për rimendimin ose rizbulimin e perandorive ndërsa shikojmë të kaluarën e trazuar të Evropës. Më goditi shumë, sepse në fakt kam prejardhjen nga Kosova.”, thotë Hoxha në fjalën e tij hapëse në Konferencën Rajonale “Sulmet ndaj Demokracisë dhe të Drejtave të Njeriut”, mbajtur në Shkup më 28 korrik 2021.
“Ndërsa e zgjerova kërkimin tim përtej Kosovës dhe Ballkanit, u mahnita se sa të reja janë në të vërtetë demokracitë tona Evropiane. Nëse mendojmë për Spanjën dhe Portugalinë, Greqinë dhe Qipron, sa të reja janë këto demokraci dhe ate vetëm për jetën time. Spanja, për shembull, është shndërruar në demokraci dhe ne nuk mendojmë se sa të brishtë janë këto demokraci. Pra, unë vetëm dua të them disa gjëra: së pari, është e rëndësishme të përcaktohet taksa sipas asaj që e paguan dhe mendoj se ka një konsensus më të gjerë në Eurosferë, kështu që të themi se ne kemi një kundërshtar që injekton lajme dhe media që prodhojnë të ashtuquajturat lajme përmes fushatave propagandistike për dezinformim në Evropë, por edhe në Ballkan. Sidomos në Ballkan, në shoqëritë e brishta si Kosova dhe Maqedonia, Bosnja dhe Serbia, deri diku. Dhe pasi thamë se nuk mund të injorojmë faktin se në fakt vendet evropiane, siç tha Dr. Ressmann, nuk janë imune ndaj kësaj. Ne kemi parë shumë nga ato që po ndodhin në Slloveni, kemi parë shumë nga ato që po ndodhin në Hungari, ne kemi parë lindjen e lëvizjeve shoqërore, të tilla si ato në Greqi dhe Gjermani, si dhe në vende të tjera.
Kjo nuk vërehet vetëm në lajmet e rreme, dezinformatat dhe sulmet hibride, por gjithashtu kërkon pikat e dobëta të të gjithë kësaj strukture ose funksioni të sferës publike, tha Hoxha.
„Besimi dhe rënia e besimit konsiderohen pengesat më të rëndësishme në këtë fushë. I gjithë qëllimi i lajmeve të rreme dhe dezinformatave nuk është të besosh se lopët po fluturojnë për në Rusi, por për të zvogëluar besimin në lajmet e vërteta në Gjermani, në lidhje me politikën e brendshme gjermane, politikën lokale, çështjet gjinore, migracionin, shifrat e migrimit, shifrat e pandemisë, infeksionet, vaksinat, efektiviteti i vaksinave. Kur e them këtë, nuk mund të mos mendoj për diçka që Dr. Ressmann ndoshta e di, diçka të quajtur “demokraci e forcuar” ose “demokraci militariste”.
E dini, atëherë demokracitë përdorin mjetet e tyre, mjetet ligjore, për të kufizuar lirinë e shprehjes. Dhe ajo që do të them tani mund të tingëllojë pak kontroverse, por në Gjermani, për shembull, është krejtësisht e paligjshme të shfaqësh simbole naziste si svastika dhe propaganda naziste për një arsye shumë të mirë, por kjo bëhet duke aplikuar mjetet demokratike. Ne kemi parë veprime të ngjashme të ndërmarra nga qeveritë në Hungari, Slloveni dhe Ballkan, ku qeveritë po përpiqen të frenojnë mediat nga publikimi i informacionit në lidhje me situatën e pandemisë, dhe këta janë faktorë të brendshëm. Kjo nuk është si dikush në Rusi që i thotë dikujt në Kosovë të dërgojë polici në media. Kjo është një praktikë e përdorur në demokraci.“, i referohet Hoxha mjeteve ligjore për kufizimin e shprehjes së lirisë.
“Gjëja tjetër e rëndësishme është se ne të gjithë në Evropë po luftojmë për demokracinë dhe demokracia nuk është vetëm një grup rregullash. Ajo që kam thënë dhe ajo që ne po shohim, është një luftë e brendshme brenda demokracive, dhe demokracia është një proces nga poshtë-lart, nuk është pothuajse kurrë një proces nga lart-poshtë dhe bëhet shumë i brishtë kur ekziston një udhëheqje politike autoritare që nuk dëshiron të pranojë praktika plotësisht demokratike.
Ne i kemi konfirmuar raportet: Raporti i Këshillit të Evropës mbi ndikimin Rus në përmbajtjen e medias në Evropë, dhe së fundmi Raport mbi gjendjen e demokracisë, të drejtave të njeriut dhe sundimin e ligjit. Në raportin e Këshillit të Evropës thuhet se gjatë 2018-2020, respekti për lirinë e shprehjes ishte në rënie në shumë vende, që do të thotë shumë shtete anëtare të Këshillit të Evropës, dhe kjo është shqetësuese sepse ato janë të ligjshme. Këto janë institucione demokratike të cilave u përmbahen shtetet anëtare, dhe ky raport vetë kritikon rënien e demokracive. Unë nuk dua të hyj shumë në detaje dhe të zgjas bisedën, sepse mendoj se kemi kohë të kufizuar, por në librin e Stephen Lewicki dhe Daniel Ziplock të titulluar “Si vdesin demokracitë”, një nga ngushticat e rënies së demokracive ose vdekja e demokracive është funksioni i portierëve.”
- Hoxha në vazhdim të adresimit të tij foli për rolin e politikës në media, politikën redaktuese dhe tregoi për rezultatet e hulumtimit të tij në Kosovë.
“Në realitetin e sotëm teknologjik, ne duhet të rishqyrtojmë funksionin e portierëve. Unë kam studiuar mediat dhe praktikat gazetareske për 15 vitet e fundit dhe kurrë nuk kam takuar një politikan që dëshiron që media të hetojë ose kontrollojë atë. Përfundimi i ashpër është se udhëheqësit politikë nuk i pëlqejnë mediat pikërisht për shkak të funksionit që mbajnë. Në fakt, ata nuk duan të kontrollojnë atë që thonë, të trajtohen me këto politika redaktuese dhe një mënyrë të strukturuar të kontrollit të informacionit, dhe ky funksion është holluar deri diku në garën e mediave sociale, në garën për demokratizimin e përbashkët të komunikimit. Çdo gjë që sjell shumë gjëra pozitive dhe ndryshime pozitive sjell shumë vota, por gjithashtu ka një çmim.
Por, gjëja tjetër që doja të thoja këtu është se nga perspektiva e Kosovës, vetëm një pjesë e vogël e hulumtimit tim është e fokusuar në Kosovë. Ne duhet t’i shikojmë vendet nga një lloj perspektive gjithëpërfshirëse. Në vendin ku unë jetoj tani, në Norvegji, ne kemi rezultatin më të mirë në lirinë e shprehjes, në asnjë mënyrë nuk është gjithmonë në mesin e tre vendeve të para apo katër vendeve të para me liri të medias. Kosova është në mes të renditjes, por ne duhet ta shohim këtë si një proces, si një proces gjithëpërfshirës nga arsimi tek faktorët e tjerë që ndikojnë në cilësinë e përgjithshme të demokracisë në të cilën jetojmë. Cilësia e demokracisë varet drejtpërdrejt nga cilësia e gazetarisë.”, tha Hoxha.
“Ekziston një fjalë e urtë gjermane, tani nuk dua të turpërohem me shqiptim të gabuar, por thotë “demokracia juaj është po aq e mirë sa edhe gazetaria juaj” ose “është e mirë po aq sa është liria e shtypit” dhe ne duhet të shohim se si mund t’i zgjidhim këto probleme përmes një qasjeje gjithëpërfshirëse, dhe ne nuk e kemi rishikuar qasjen gjithëpërfshirëse, nuk kemi menduar për reformat e nevojshme, për arsimin. Arsimi fillon nga shkolla fillore, e mesme, deri në universitet në fushën e shkrim-leximit mediatik dhe shkrim-leximit të informacionit. Në fushën e të kuptuarit të pjesëmarrjes politike nuk është vetëm përgjegjësia për qytetarinë aktive, por edhe detyrimi për një demokraci funksionale. Ne gjithashtu duhet të mendojmë për mjetet me të cilat matim besimin. Ju mund të jeni një udhëheqës politik për 10 vjet, dhe më pas, për shkak të një skandali të vogël me informacion të paverifikuar, karriera juaj të digjet. Mund të jesh Nënë Tereza për 20 vjet, dhe pastaj një përmbajtje mediatike të shkatërron gjithë karrierën tënde pa dëshmi të verifikuara. Tani jemi në një fazë ku nuk mund t’i hedhim poshtë të gjitha këto gjëra.
Ne nuk mund t’i zhbëjmë të gjitha këto zhvillime, për shembull, dhe unë do të përfundoj me këtë: Kosova ka rreth 1.7 milion banorë dhe ka 2 milion karta SIM që ofrojnë internet. Sipas përkufizimit, shumica e të rriturve kanë më shumë se një kartë SIM që siguron qasje në internet. Gjëja tjetër është se Kosova ka popullsinë më të madhe me qasje në internet, jo vetëm si amvisëri, kështu që penetrimi i internetit është 96 për qind. Jo gjithçka varet nga televizioni, ka një vit që në Kosovë nuk kemi gazeta të shtypura. Me Facebook dhe YouTube, IPTV dhe platforma të tjera të bazuara në internet, vetëm një shënim futuristik, nëse më lejoni, Mark Zuckerberg sapo ka njoftuar se Facebook do të jetë një kompani meta-universale, e jo më një media sociale. Pra, ata do t’i drejtoheshin kësaj vetëm si zgjidhja e fundit. Ne duhet të rishqyrtojmë arsimin, duhet të rishqyrtojmë demokracinë, duhet të rishqyrtojmë besimin në media dhe sistemin politik, si dhe pjesëmarrjen politike, për të ushqyer demokracinë tonë dhe vetëm t’i shtojmë asaj deklarate se demokracia juaj është aq e mirë sa është e mirë liria juaj e shtypit. Dua të shtoj se demokracia juaj është po aq e mirë sa pjesëmarrja juaj në atë demokraci dhe për sa kohë që përdorni atë liri të shtypit, liritë që ne kemi, ndërsa liritë nuk vijnë vetëm nga natyra e dhënë nga Zoti… nga çdo e drejtë e dhënë, por gjithashtu përfshin një përgjegjësi që duhet të përmbushet vazhdimisht. Unë nuk kam udhëzime sesi të rregullohen të gjitha këto gjëra, por në aspektin politik mendoj se gjërat nuk mund të rregullohen vetëm duke trajnuar gazetarë dhe duke trajnuar politikanë për komunikim më të mirë. Ne duhet të përmirësohemi nga poshtë lart, me një qasje strukturore të qëllimshme dhe gjithëpërfshirëse.”, përfundoi z. Abit Hoxha.
Kamera: Dehran Muratov
Montazhi: Arian Mehmeti
