Znj. Mersiha Smailoviq vjen nga OJQ LEGIS në Shkup. Mersiha është aktiviste për të drejtat e njeriut dhe avokate, dhe është autore e “Islamofobia në Maqedoni: Raport nacional”. Ajo është një avokate e zëshme për pakicat kombëtare dhe fetare në Maqedoninë e Veriut dhe Ballkanin Perëndimor, dhe merr pjesë në fushatë për të drejtat e njeriut për trajtimin e gjuhës së urrejtjes kundër emigrantëve që kalojnë rrugën e Ballkanit.
“I falënderoj CIVIL-it për këtë konferencë shumë të rëndësishme dhe temë shumë të rëndësishme. Gjuha e urrejtjes po ndodh në të vërtetë në Ballkan. Ashtu si në seancën e mëparshme, disa nga folësit përmendën Ballkanin dhe vendet e rajonit të Ballkanit që janë më të ndjeshëm ndaj lajmeve të rreme dhe gjuhës së urrejtjes, e cila prek të gjithë, prek shoqërinë, ndikon në qasjen në të drejtat e njeriut, por edhe demokracinë tonë të brishtë sepse shohim se si, në epokën e lajmeve të rreme, në epokën e gjuhës së urrejtjes, parimet e të drejtave të njeriut po injorohen.”, tha Mersiha Smailoviq në fillim të fjalimit të saj në Konferencën Rajonale “Sulmet ndaj Demokracisë dhe të Drejtave të Njeriut”, mbajtur më 28 korrik në Shkup.
Smailoviq iu referua përvojës së saj personale në lidhje me gjuhën e urrejtjes dhe fushatën e lajmeve të rreme në lidhje me krizën e emigrantëve.
“Siç e përmendët, rasti im personal, por edhe grupet që fokusohen në mbrojtjen time, është një shembull i përsosur, në fakt është një rast studimi që mund të punohet, për të cilin mund të flitet në universitet, që profesorët të bëjnë kërkime. Unë do të përmend vetëm një pikë interesante në lidhje me krizën e refugjatëve dhe çështjen e migrimit. Në vitin 2015, Maqedonia ishte pjesë e një rruge të madhe, të ashtuquajturës rrugë ballkanike. Dy kampe refugjatësh u ngritën në vendin tonë, një në kufirin me Greqinë, një në kufirin me Serbinë, dhe më parë kishim dy kampe refugjatësh si qendër për të huajt. Pra, ishte viti 2015, kur kishim një qeveri tjetër në pushtet. Kështu, miliona refugjatë dhe emigrantë kaluan rrugën tonë ballkanike. Ne kemi ndryshuar ligjin në një mënyrë që tani respekton më shumë të drejtat e njeriut dhe dinjitetin e refugjatëve dhe emigrantëve. Por në vitin 2017, kur e njëjta parti politike doli në opozitë, filloi një fushatë të madhe me gjuhë urrejtjeje dhe lajme të rreme kundër refugjatëve dhe emigrantëve, duke thënë se nëse kjo qeveri fiton zgjedhjet lokale, ajo do të ndërtojë kampe refugjatësh në Maqedoni.
Ajo që ne u përpoqëm, në këtë rast, ishte të gjenim një zgjidhje për lajmet e rreme, të kishim një kundër-argument. Zgjidhja qëndron në kontrollin e argumenteve. Por ajo që ndodhi në vitin 2017 – ne mbetëm pa fjalë, sikur të ishim në një sallë dhe të flisnim për mënyrën sesi janë bërë gati kampet, të ndërtuara në vitin 2015, qeveria e atëhershme i ndërtoi këto kampe refugjatësh, në mënyrë që ajo punë të përfundojë. Por askush nuk donte të dëgjonte. Ishte një fushatë e madhe, nuk ishte vetëm në rrjetet sociale, por edhe nënshkrimet u mblodhën në rrugë. Në një seancë në Kuvendin e Maqedonisë, ku njerëzit paguhen nga paratë tona, fjala migrant u përmend 87 herë në një seancë. Pra, nuk ishin vetëm lajme të rreme në mediat sociale siç e përmendëm, por edhe propagandë e madhe, e organizuar, masive, kundër refugjatëve dhe emigrantëve. Pra, çfarë do të thoshte kjo? Kjo nënkuptonte dehumanizimin e refugjatëve dhe emigrantëve.
Pas zgjedhjeve lokale në 2017, gjithçka shkoi keq. Kjo është arsyeja pse tani është shumë e vështirë të ngresh nivelin e ndjeshmërisë për refugjatët dhe emigrantët, sepse të gjithë mendojnë se ata do të hyjnë në vendin tonë dhe do të ndërtohet. Pra, për çdo ndërtesë të re që po ndërtohej në vendin tonë, krijoheshte dyshim se është marrë nga partitë politike dhe thuhej se aty do të jetë kampi i ri i refugjatëve, se do të jetë një kamp migracioni etj. Kështu ata parandalojnë funksionimin normal. Pra, ajo që po ndodh është se ne kemi një qendër për të huajt, dhe të gjitha raportet e Komisionit Evropian përmendin se ne duhet të kemi kushte më të mira në qendrën për të huajt. Pra, të gjithë ata që nuk janë shtetas të Maqedonisë janë të huaj. Por ky parandalim duhet bërë, për të ndërtuar një ndërtesë të re, sepse është në një komunë shumë të mbipopulluar, në Çair, një zonë shumë e mbipopulluar pranë Gazi Babës, ku nuk mund të kalosh dhe për këtë arsye duhet të ndërtohet jashtë qytetit. Por ajo parandalohet, sepse edhe kjo qeveri politike është politike. Ata kanë frikë nga ndikimi, nga gjuha e urrejtjes. Pra, ata po parandalojnë që kjo ndërtesë dhe vendi i ri të jetë më njerëzor dhe më i mirë për të huajt që do të jenë në këtë qendër parandalimi, sepse kanë frikë nga narracioni se do të ndërtojnë një kamp.
Ne gjithashtu kemi një aspekt të madh për të drejtat e njeriut të refugjatëve, por gjithashtu si shoqëri civile, ajo ndikon në empatinë dhe solidaritetin. Pra, nëse doni të krijoni gjuhë urrejtjeje kundër një grupi, së pari duhet t’i dehumanizoni ato. Kur të hiqni aspektin njerëzor prej tyre, trajtojini ata si një grup, si një lëvizje kolektive, ata do të hyjnë, do të hyjnë në vendin tuaj, atëherë është shumë e lehtë t’i sulmosh me gjuhë urrejtjeje.”, thotë Smailloviq.
Ajo gjithashtu foli për gjuhën e urrejtjes kundër refugjatëve, sulmet islamofobike ndaj saj për shkak të përkatësisë së saj fetare dhe etnike dhe besimin e saj të dukshëm.
“Unë jam gjithashtu aktive në fushën e gjuhës së urrejtjes kundër refugjatëve, gjithashtu islamofobinë që po rritet në Ballkan, gkë që është shumë interesante. Të ketë islamofobi sot në shekullin 21, kur jemi këtu në Ballkan, si një vend kaq i larmishëm, ku shumë etni punojnë dhe funksionojnë, ne kemi xhami për gjashtë shekuj në Maqedoni. Për të pasur rritje të islamofobisë tani, kur e keni edhe sulmin në Zelandën e Re, sulmin terrorist mbi komunitetin e Kishës Krishtere, atëherë do të frikësoheni më shumë sepse sulmi më ka ndodhur mua dhe ka disa karakteristika. Është për shkak të fjalimit tim lokal për refugjatët dhe emigrantët, për shkak të përfaqësimit tim të dukshëm të besimit, ata gjithashtu sulmojnë për shkak të gjinisë time, unë u sulmova sepse gratë me shami nuk mund të jenë aktive politikisht, pastaj u sulmova për shkak të përkatësisë time etnike kur ishte Srebrenica sepse unë jam me kombësi Boshnjake. Ishte një parti politike që tha nëse më sulmoni për shkakun tim, a doni që përsëri të ndodhë Srebrenica.
Kështu që fillova disa nisma. Shkova në Prokurorinë publike, shkova në Ministrinë e punëve të brendshme, kam edhe padinë time personale kundër jo mediave sociale, por gazetave. Nga disa raste që përmenda, kam vetëm një të përfunduar. Është padia ime personale kundër dy shtëpive botuese që i kërkuan falje gjykatës. Ishte rasti kur unë isha e akuzuar në atë kohë si antisemit, kështu që redaktori i gazetës tha se ai me qëllim kishte thënë se unë jam antisemitik dhe i nisi të gjitha këto fushata për antisemitizëm. Gjithashtu, unë jam një trajner për antisemitizmin, pra unë me të vërtetë e di se çfarë është antisemitizmi, kështu që, ai kërkoi falje dhe unë jam duke pritur verdiktin, ta kem atë në duart e mia në mënyrë që ta shpall publikisht. Por jo vetëm kjo gazetë, por edhe një parti politike, e cila ka shumë ndjekës, organizoi dy konferenca të veçanta shtypi kundër meje. Pse është e rëndësishme? Sepse unë jam anëtare e shoqërisë civile. Nëse një anëtar politik, ndonjë anëtar i Kuvendit sulmon një anëtar të shoqërisë civile, ky është një sulm shumë i madh, sepse ata gjithashtu dërgojnë një mesazh, ju bëjnë të brishtë dhe keni frikë të dilni jashtë për shkak të 300 mijë, nuk e di sa ndjekës ka opozita më e lartë politike në vendin tonë. Pra, lajmet e rreme dhe gjuha e urrejtjes, personalisht, ju prekin, ju dërgojnë një mesazh që duhet të jeni të qetë, të keni frikë të futeni në mediat sociale, të keni frikë të shkruani mendimin tuaj në mediat sociale sepse keni frikë se do ta përdorin, abuzojnë dhe do t’ju sulmojnë për shkak të lirisë tuaj të shprehjes. Unë jam anëtare e shoqërisë civile, punoj në sektorin privat, nuk jam institucion qeveritar, nuk jam politikan, kështu që kjo është shumë e rëndësishme, kjo është diçka që po ndodh ndoshta për gjashtë vjet për mua tani.”, tha Smailloviq.
Ajo iu referua betejës së saj me institucionet ligjore, gjegjësisht, prokurorinë, lidhur me sulmet ndaj identitetit të saj etnik dhe fetar.
“Kur fillova procedurën përmes organeve qeveritare, ministrisë, sepse është një artikull në Kodin Penal, duhet të kalojë përmes Kodit Penal dhe Gjykatës Penale, doja t’i thosha publikisht njerëzve – mos shkoni, mos e provoni këtë, sepse është shumë e vështirë, është shumë e dhimbshme të shkosh në Prokurorinë publike, të kesh policinë në shtëpi, duke të sjellë edhe një ftesë për të ardhur në zyrën e tyre, ju e dini për ne si familje kjo ishte shumë shqetësuese të vijë një makinë policie për të thënë që ti je Mersiha, je e ftuar nesër në komisariat, ndërsa ti je viktimë! Ju shkoni në Prokurorinë publike, ata nuk janë të trajnuar se si të sillen me viktimat. Dhe ajo po më sulmonte. Në fund të intervistës sime, ajo më tha si hajde Mersiha, lër mediat sociale pas teje, ke fëmijë, kujdesu për fëmijët e tu, kujdesu për shtëpinë tënde, bëhu shtëpiake. Ashtu. Po këto fjalë mi tha. Dhe kjo kaloi, një vit e gjysmë, asgjë nuk ndodhi. Kështu që unë isha në zyrën e Prokurorit publik, shkova në Ministrinë e punëve të brendshme dhe asgjë nuk ndodhi. Edhe sulmuesi, i cili bëri një sulm personal ndaj meje, emrit dhe mbiemrit tim, etnisë, fejës sime, duke treguar familjen time, ka ende faqen e tij në Facebook, profilin në Facebook, ai ende merr një pagë nga buxheti ynë që ne e mbushim, dhe ende nuk ka asnjë proces të filluar kundër tij. Dhe dje përsëri kishte gjuhë urrejtjeje, kjo retorikë e islamofobisë në mediat e tij sociale, dhe ju e raportoni në Ministrinë e punëve të brendshme dhe asgjë nuk ndodh.
Asgjë nuk ndodh. Pra, ky institucion ka detyrën më të madhe për të thënë se duhet të bëjnë më shumë. Gjithashtu, ne si shoqëri civile duhet të bëjmë më shumë, me empati, me solidaritet, me kundërargumente, por institucionet janë shumë të heshtura në Maqedoni kur flasim për gjuhën e urrejtjes dhe lajmet e rreme. Kjo është shumë shqetësuese.”, përfundon Smailoviq.
Kamera: Dehran Muratov
Montazhi: Arian Mehmeti
