Nenad Shebek ka punuar si gazetar për më shumë se 30 vjet. Ai filloi karrierën e tij gazetareske në Radio Beograd dhe u bashkua me Shërbimin Botëror të BBC në 1986. Ai ishte drejtor ekzekutiv i Qendrës për Demokraci dhe Pajtim në Evropën Juglindore dhe drejtor i Fondacionit Heinrich Belll, zyra në Beograd. Para kësaj, ai ishte një korrespondent i Moskës për The World (bashkëprodhim i BBC, Public Radio International dhe WGBH në Boston). Ai mbuloi Ballkanin gjatë trazirave të viteve 1990, së pari për BBC dhe më pas për The World.
Shebek në fjalimin e tij në Konferencën Rajonale “Sulmet ndaj Demokracisë dhe të Drejtave të Njeriut”, mbajtur më 28 korrik 2021, në Shkup, foli për shkrim -leximin mediatik si një mjet kyç për të përmirësuar situatën duke marrë lehtësisht dezinformata nga qytetarët.
“Më lejoni të filloj duke reaguar ndaj disa prej gjërave që ata thanë. Mendoj se është shumë i rëndësishëm rikujtimi i Abitit sa të reja janë demokracitë tona. Dhe, ne nuk po flasim vetëm për vendet post-komuniste, po flasim gjithashtu për ato që ne i konsiderojmë si demokraci të pjekura, si Spanja apo Greqia, e që në të vërtetë nuk janë.”, thotë Shebek.
“Gjëja e dytë që Abiti përmendi nuk është të kërkohet ndikimi rus në çdo cep, sepse shumë nga luftërat hibride të lidhura me Rusinë, megjithatë, janë të brendshme dhe më tepër të lidhura me situatën e brendshme politike në vendet për të cilat po flasim. Më lejoni të përcjell atë që Dr. Resman përmendi, dhe kjo është se regjimet autokratike shërbejnë për të fituar pushtet dhe për të fituar para, sepse kjo është shumë e vërtetë. Florian Bieber futi termin “stabilokraci” për vendet e Ballkanit. Tani e dëgjoj zërin tim përmes jehonës, kështu që më lër të heq kufjet. Duhet të rregullohet tani, shpresoj se do të jetë mirë tani. Pra, Bieber përdor termin “stabilokraci”, dhe unë praktikoj t’i quaj këto vende “kleptokraci njëpartiake”. Pra, ajo që thotë Dr Resman është shumë e vërtetë, ka të bëjë me grumbullimin e fuqisë dhe grumbullimi i fuqisë bëhet me mbledhjen e parave.”
Shebek përmes ngjarjeve historike u kthye nga sulmet hibride në perceptimin e së vërtetës nga epoka e Luftës së Trojës.
“Tani, më lejoni të kthehem pak në historinë e sulmeve hibride. Para së gjithash, kjo nuk është asgjë e re. Në epokën e Luftës së ftohtë, ata u quajtën “PsyOps”. Të dy superfuqitë aplikuan në mënyrë agresive operacione psikologjike, madje arritën deri aty sa të provonin fenomene paranormale, të tilla si futja e mendimeve përmes spiritualistëve. Tani, më lejoni të kthehem në histori dhe të thellohem në atë që konsiderohet në gazetari si raporti i parë ushtarak që është shfaqur ndonjëherë në media. Ajo daton në epokën e Luftës së Trojës dhe natyrisht që po flasim për Iliadën e Homerit. Tani, për një moment, të supozojmë se Homeri vërtet ka ekzistuar dhe se Iliada është historia e vërtetë e një lufte që ka ndodhur. Në atë rast, a mund t’i konsiderojmë Iliadën dhe Odisenë si raportet e para ushtarake të shkruara ndonjëherë? Kë kemi atje? Kush është vëzhguesi ynë neutral, dhe kjo është ajo që duhet të jetë një gazetar? Epo, Homeri i përket anës së Akilit, ai është grek kundër trojanëve, kështu që a mund të mbështetemi vërtet në objektivitetin e tij?
Apo, nëse duam të kthehemi një rrugë të gjatë dhe të shikojmë historinë biblike të dëbimit të Ademit dhe Havës nga Parajsa? Cilët janë njerëzit që shfaqen në historinë gazetareske? Ne kemi Perëndinë, kemi Ademin, kemi Havën, kemi gjarprin dhe kemi kryeengjëllin. Ata janë të gjithë pjesëmarrës në këtë histori, ata nuk janë vëzhgues objektivë. Pra, e dini se kush është vëzhguesi neutral këtu? Kë kemi atje? Lajmet janë përdredhur vazhdimisht nga kohra të lashta. Nëse shikojmë Luftën civile amerikane, për shembull, në mesin e shekullit të 19-të, kemi dëshminë e parë të dokumentuar se njëra palë në luftë në të vërtetë po përpiqej të blinte ndikim në një shtet neutral. Në këtë rast, konfederata dërgon agjentin e saj në Londër për të blerë ndikim në mediat angleze. Ky agjent regjistron me shumë përpikëri shpenzimet e tij. Pra, çfarë bën ai?
Ai në fakt kërkon nga gazetarët që marrin para, ryshfet, të nënshkruajnë faturat për fondet e marra prej tij. Dhe ai i dërgon faturat përsëri në Atlantë, ku është vendosur konfederata. Këto çertifikata mbahen edhe sot dhe janë në fakt dokumenti i parë që dëshmon se si mund të blini në të vërtetë ndikimin e mediave. Pra, ajo që është vërtet e re në lidhje me luftën hibride është thjesht teknologjia, dhe Abiti e tha atë shumë mirë.”, thotë Shebek.
“Teknologjia që kemi në dispozicion sot lejon një shtrirje shumë më të gjerë dhe shumë më të thellë se kurrë më parë në histori. Sipas mendimit tim personal, janë 6 gjëra që duhet të bëjmë për t’iu kundërvënë këtyre llojeve të kërcënimeve dhe këto gjashtë gjëra janë shkrim-leximi mediatik, shkrim-leximi mediatik, shkrim-leximi mediatik, mbështetje e pavarur mediatike, mbështetje e pavarur mediatike dhe mbështetje e pavarur mediatike. Ato nuk janë dy gjëra, por gjashtë, sepse unë qëllimisht e rris rëndësinë e këtyre dy elementeve. Për sa kohë që ne nuk kemi shkrim-lexim mediatik, për shembull, ne jemi duke u fokusuar sot në Ballkan, për sa kohë që shkrim-leximi mediatik është në nivelin e tij të ulët aktual, nuk duhet të habitemi që njerëzit ndjekin lajmet e rreme, nuk njohin organizatat civilë të rremë, të ashtuquajturat OJQ të sponsorizuara nga qeveria (GONGOS), që nuk i njohin mediat e rreme. Në Serbi, për shembull, ekziston një portal i pavarur i quajtur Lajme jugore…
Dhe përsëri dëgjoj radiofoni me shumë zë. Më lër të shoh se çfarë mund të bëj. Shpresoj që teknikët të jenë në gjendje ta zgjidhin atë. Dhe ky portal, i cili ishte një portal i pavarur dhe ende ekziston, në thelb kishte një portal tjetër që u shfaq me të njëjtin emër dhe një logo shumë të ngjashme dhe 54.38 sekonda. Pra, njerëzit pa njohuri mediatike nuk do të jenë në gjendje të bëjnë dallimin midis lajmeve të vërteta dhe lajmeve të rreme. Madje, unë e urrej termin lajm i rremë sepse diçka është ose lajm ose gënjeshtër, nuk ka lajme të rreme si të tilla, por që kur Donald Trump prezantoi frazën lajme të rreme, të gjithë po flasin për të, po edhe unë. Dhe së fundi, një gjë tjetër në lidhje me propagandën ruse, për shembull në Serbi më konkretisht, Rusët nuk duhet të investojnë para ose përpjekje, sepse ekziston një simpati e madhe për Rusinë. Situata është mjaft e ngjashme në Republikën Srpska, entiteti i Serbëve të Bosnjës, Bosnje dhe Hercegovinë. Diku tjetër, me të vërtetë nuk funksionon, nuk është e dobishme. Ishte kështu në Maqedoninë e Veriut gjatë kohës së Gruevskit, por jo më.” , iu referua Shebek shkrim leximit mediatik dhe mënyrës së njohjes së lajmeve të rreme.
Kamera: Dehran Muratov
Montazhi: Arian Mehmeti
