Prof. Dr. Trpe Stojanovski në një bisedë me CIVILin flet për lidhjen e armëve ilegale me grupet kriminale në vend dhe rajon. Biseda me Stojanovskin është pjesë e aktiviteteve të projektit të CIVILit “E kaluara, e tashmja dhe e ardhmja e kontrollit të armëve në Republikën e Maqedonisë së Veriut” me mbështetjen e Iniciativës Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional dhe Fondit Resilience.
“Për shkak të karakteristikave të tyre, armët janë pjesë përbërëse e grupeve kriminale, të cilët ushtrojnë dhunë në sjelljen e tyre, dhe përdorin armë për të depërtuar. Ajo duhet kuptuar si një armë në një kuptim më të gjerë. Tashmë synojmë armët e vogla dhe të lehta, por ka edhe forma të tjera armësh, në varësi të grupit kriminal, stërvitjes dhe synimeve që kërkon të arrijë. Pra, armët janë pjesë përbërëse ose shenjë dalluese e grupeve kriminale që ushtrojnë dhunë, por armët janë gjithashtu pjesë përbërëse e të gjitha grupeve terroriste që praktikojnë arritjen e platformave dhe qëllimeve të tyre”, tha Stojanovski.
CIVIL Media: Si lidhen grupet e organizuara kriminele me grupet ekstremiste?
Stojanovski: Jo çdo grup i organizuar kriminal duhet të lidhet me ndonjë grup ekstremist, përkundrazi. Numri i grupeve kriminale të lidhura me grupet ekstremiste është i vogël, një numër më i vogël se sa ka aktualisht grupe kriminale të organizuara. Pra, kjo është e njëjta pyetje e subjektivitetit të tyre. Çfarë bëjnë ata, cilat janë qëllimet e tyre, çfarë duan të arrijnë, etj.
CIVIL Media: Si arrijnë deri te ato armë grupet kriminele?
Stojanovski: Armët kanë traditën e tyre historike, për këtë arsye njihet se përdoren për qëllime kriminale. Armët janë të disponueshme në çdo shoqëri. Pyetja është nëse duhet pak a shumë përpjekje për të marrë armë, e kam fjalën për armët ilegale. Dhe në këtë kuptim, cili është çmimi që duhet paguar për të marrë armën. Fatkeqësisht gjeografikisht i përkasim një rajoni me tepricë armatimi për shkak të konflikteve të ndodhura në fund të shekullit të njëzetë, por tradita e armëmbajtjes pa leje në këtë zonë është më e gjatë për shkak të luftërave që u zhvilluan. , Lufta e Parë Botërore, luftëra dhe veprime të tjera rajonale, Lufta e Dytë Botërore etj. Ne shohim sot se në shumë shoqëri të rregullta gjejmë eksplozivë të mbetur nga Lufta e Dytë Botërore. Flet vetëm për porozitetin e shteteve sot, se ato kanë pasoja që lidhen me armët dhe veprimet ushtarake. Ballkani është veçanërisht interesant dhe në këtë kuptim meriton hulumtime të veçanta, sepse me shpërbërjen e Jugosllavisë së atëhershme, e cila ishte e përgjakshme, nga magazinat dolën shumë armë, të cilat fatkeqësisht përfunduan në grupe kriminale. Për më tepër, do të shtojmë shembullin e Shqipërisë, ku në vitin e nëntëdhjetë e shtatë, në një periudhë kritike, qindra mijëra copëza u nxorrën nga magazinat ushtarake dhe përfunduan në duar të paautorizuara, disa prej tyre dhe me grupeve kriminale. Armët kanë një traditë të gjatë, ato sigurisht që nuk do të konsumohen apo zhduken në njëqind vitet e ardhshme.
Meqenëse në duar të paautorizuara është një rrezik shumë më i madh për mjedisin dhe duke qenë se në vendin tonë, veçanërisht në etni të caktuara, ekziston një kulturë e valëvitjes më të shpeshtë të armëve, këto janë kushte që, për fat të keq, tregojnë se problemet me armë do t’i kemi para vetes në vitet në vijim.
CIVIL Media: E përmendët Luftën e Parë Botërore, konfliktet në Ballkan, por ne kemi pasur një konflikt edhe në Maqedoni në vitin 2001. A mendoni se të gjitha armët nga ai konflikt u janë dorëzuar organeve kompetente apo ekzistojnë ende në disa struktura kriminale?
Stojanovski: Nuk ka asnjë shembull që armët janë dorëzuar, me kusht, në duar të paautorizuara, në duart e shtetit. Kështu, shembulli i vitit 2001, i cili u zhvillua me ndërmjetësimin e forcave ndërkombëtare dhe që ka dimensionin e vet pozitiv, në fakt tregoi se u grumbulluan disa mijëra armë, të cilat më shumë dukeshin si armë trofe të prapambetur se sa ato aktuale. Pra, këtu nuk duhet menduar shumë dhe të thuhet se vetëm me një vëllim simbolik armësh janë mbledhur.
CIVIL Media: Faleminderit për përgjigjet tuaja të shkëlqyera, të cilat mendoj se do të jenë të dobishme për ne dhe institucionet për t’u marrë me armët pa leje, pra për të gjetur kanalet e grupeve kriminale që merren me armët pa leje. Nëse mendoni se keni diçka më të rëndësishme për të na thënë, ju lutemi.
Stojanovski: Kjo është një temë që meriton të hulumtohet nga shumë aspekte. Kjo ishte vetëm një bisedë simbolike prej rreth tetë minutash me ju, e cila preku vetëm disa aspekte aktuale. Fenomeni i armëve të vogla dhe të lehta ka një gamë të gjerë pyetjesh që duhen hulumtuar dhe përgjigjur. Kështu që supozoj se do të konsultoheni me kërkime dhe analiza të institucioneve vendase, dhe aq më tepër të institucioneve ndërkombëtare, qendrës që monitoron armët në rajon, që është qendra Sisak në Beograd, që do të përdorni analiza të tjera dhe do të vini në informacion dhe njohuri më të thella për shtrirjen, sasinë, sfidat dhe rreziqet e armëve të vogla. Këtu do të doja t’i referohesha veçanërisht Protokollit të Palermos, protokollit të tretë në lidhje me armët e vogla dhe të lehta, dhe municionin e përdorur, i cili protokoll ishte në fakt më i vështiri për t’u miratuar, krahasuar me dy protokollet e tjerë, njëri për trafikimin e qenieve njerëzore. dhe e dyta për kontrabandimin e emigrantëve, që thotë vetëm se edhe sot, dhe ato vende që preferojnë sigurinë, demokracinë, në fakt ato vende janë prodhuesit më të mëdhenj të armëve dhe të ardhurat më të mëdha në buxhetet e tyre vijnë nga shitja e armëve. Sigurisht përmes kanaleve ligjore, megjithatë, ka pak hapësirë që armët të kalojnë nga rruga legale në atë të parregullt, ndaj ky është një fenomen që meriton të hulumtohet thellësisht, dhe sigurisht të kontribuojë për më shumë njohuri në shoqëri për problemet e të voglave. dhe armë të lehta.
Dehran Muratov
Montazhi: Arian Mehmeti
