shkruan: PETRIT SARAÇINI
Edhe këtë vit, për të katërtin radhazi, e mbajmë progresin e Indeksit të lirisë në media të “Reporterët pa kufij”, organizatë ndërkombëtare gazetareske që për vite me radhë ka dokumentuar presione mbi lirinë e medias në të gjithë botën. Sidoqoftë, ai përparim është i ngadaltë, ne jemi në vendin e 90-të, gjë që nuk është saktësisht për t’u gëzuar dhe mburrur, dhe raporti i RPK vazhdon të tregojë për anomalitë “tradicionale” që ne tërheqim zvarrë prej vitesh.
Prandaj, edhe përskaj inkurajimit nga progresi i vazhdueshëm, kjo analizë do të përqendrohet në atë që po e pengon vendin të përparojë në liritë e medias me hapa më të mëdhenj. Diagnoza e përgjithshme përsëri jepet saktësisht në tre paragrafët, aq sa kishin ndarë nga RPK në raportin botëror për Maqedoninë e Veriut. Pengesat dhe sfidat kryesore për përparimin janë identifikuar dhe njohur qartë: kërcënimet dhe presionet ndaj gazetarëve, një kulturë e mosndëshkimit dhe gjuhës së urrejtjes kundër gazetarëve dhe figurave publike në rrjetet sociale në rritje, dhe natyrisht financimi i mediave që do të parandalojnë klientelizmin [1].
Pra, le të përpiqemi të gërvishtim sipërfaqen dhe të thellohemi në detajet e dy prej këtyre tre sfidave kryesore – ato më të dhimbshmet, kultura e mosndëshkimit, si dhe urrejtja e kudogjendur dhe kërcënimet që ajo inkurajon. Sepse, siç thonë ata, djalli gjithmonë fshihet – në detajet.
KUSH BËN SHTYPJE, KUSH FYEN DHE KËRCËNON GAZETARËT?
Kur flasim për presione të drejtpërdrejta, kërcënime, fyerje apo trajtim jo korrekt të gazetarëve, publiku maqedonas dëshmon raste të tilla pothuajse çdo ditë, kërcënime të organizuara, shpifje dhe frikësime të njerëzve në rrjetet sociale dhe portalet. Rrallë dëgjohet se këto kanë një lloj epilogu ligjor, kështu që perceptimi se ekziston një kulturë e mosndëshkimit, gjuha e urrejtjes që vjen nga kudo, dhe kryesisht nga mbështetësit e partive dhe propaganda në rrjetet sociale, për të cilat CIVILi vitin e kaluar prodhoi dhe publikoi një analiza gjithpërfshirëse [2]
Raporti i Reporterët pa kufij, përveç vërejtjes thelbësore në lidhje me vazhdimin e një kulture të mosndëshkimit, gjithashtu tregon për trajtim jo korrekt nga zyrtarë të lartë të qeverisë. Për të arritur një numër konkret, raste dhe krahasime, ne u përpoqëm të përpilojmë një analizë të rasteve, ndaj të cilave gazetarët dhe organizatat mediatike, dhe Shoqata e gazetarëve e Maqedonisë si përfaqësues i tyre, kanë reaguar konkretisht dhe publikisht. Sigurisht, këto raste mbulojnë vetëm një pjesë të asaj që po ndodh në realitet, por ato janë të mjaftueshme dhe të vlefshme për të zbuluar tendencat dhe përgjegjësitë për presione të tilla, duke pasur si filtër përcaktimin e meritave përmes të cilave ato kalojnë në shoqatat e mediave.
Sipas reagimeve të SHGM-së gjatë vitit 2020, të cilat janë zyrtarisht dhe publikisht të disponueshme në faqen e internetit të Shoqatës dhe pjesë e një projekti ndërkombëtar që forcoi rolin monitorues dhe avokues të SHGM-së, ka rreth 30 raste të reagimeve publike ndaj një lloj presioni drejtuar gazetarëve dhe mediave.
Pozicionet e Maqedonisë së Veriut në indeksin e Reporterët pa Kufij 2009-2021
Rënia më e madhe e Maqedonisë është regjistruar në periudhën 2009-2014, nga vendi i 34 në 123, për 5 vjet kemi një rënie prej 89 vendeve. Progresi më i madh për Maqedoninë është në periudhën 2017-2020, nga vendi i 111 në vendin e 90, për katër vjet – përparim nga 19 vendeve.
Shumica e reagimeve ndaj presionit, kërcënimeve, gjuhës së urrejtjes, etiketimit – ndaj partive politike, propagandës dhe mbështetësve të tyre
Ajo që është interesante është se shumica e çështjeve kanë të bëjnë me partitë politike. Shumica e tyre, të cilat përfshijnë edhe kërcënime të qarta për jetën dhe me armë të zjarrit, janë për përfaqësuesit ose mbështetësit e VMRO-DPMNE[3] dhe E Majta[4] opozitare. Ka raste të ndryshme, nga kërcënimet e zyrtarëve të lartë, deri në kërcënime nga mbështetës të zakonshëm ndaj gazetarët që janë paraqitur për të raportuar nga një protest.
Gjithashtu, midis reagimeve të SHGM-së ndaj partive politike në vitin 2020, mund të vërehen dy reagime ndaj Aleancës për Shqiptarët. [5]. një reagim zyrtar për presione dhe kërcënime nga udhëheqësi i GROM [6], si dhe për qëndrim jo korrekt dhe etiketim publik të gazetarëve nga ana e BDI-së [7].
Nuk kishte asnjë reagim zyrtar nga SHGM për partitë parlamentare LSDM, Besa, Alternativa dhe partitë e tjera jo parlamentare.
Reagimet e tjera të SHGM i referohen gjuhës së urrejtjes ose kërcënimeve nga individë përmes rrjeteve sociale [8], dhe si një shembull i dukshëm mund të vihet në dukje gjuha e urrejtjes e më shumë formave, viktima e shumëfishtë e të cilave është një gazetare [9].
SHGM gjithashtu reagoi në rast të kërcënimit dhe presionit ndaj gazetarëve-hulumtues nga një biznesmen i njohur [10].
Është regjistruar edhe reagimi i SHGM-së ndaj kërcënimeve dhe konfrontimit fizik me persona të cilët ishin theksuar nga nëpunësi i sulmuar i medias si të afërt të ish-shefit të shërbimit sekret dhe ish-zyrtarit të lartë të partisë të VMRO-DPMNE-së [11].
SHGM gjithashtu reagoi publikisht ndaj kërcënimeve nga individë për shkak të një artikulli për martesë gjatë pandemisë [12], si dhe për pengimin e një gazetari nga banorët e një zone të populluar [13].
Pati madje edhe një rast kërcënimesh verbale dhe presionesh nga prindërit në shkollë dhe nga një prift [14].
Për disa nga këto raste, është kërkuar edhe procedurë nga Ministria e punëve të brendshme.
Presion dhe qëndrim jo korrekt nga zyrtarët dhe organet e pushtetit ekzekutiv
Gjatë vitit 2020, SHGM gjithashtu reagoi disa herë ndaj zyrtarëve, organeve dhe njësive nën juridiksionin e degës ekzekutive.
Dy nga reagimet i referohen qëndrimit të dy ministrave nga radhët e VMRO-DPMNE-së dhe ekipeve të tyre gjatë qeverisjes së qeverisë teknike, një reagim ndaj qëndrimit të Ministrit të atëhershëm të punës dhe çështjeve sociale ndaj një redaksie [15], dhe një reagim ndaj qëndrimit të personave nga ekipi i Ministrit teknik të brendshëm [16]. Këta janë të vetmit “zyrtarë të lartë qeveritarë” të përmendur nga raporti i “Reporterët pa kufij”, për të cilët patëm mundësi të gjenim reagime zyrtare të SHGM-së gjatë vitit 2020.
Nga menaxherët në nivelet më të ulëta të qeverisë, SHGM në vitin 2020 dërgoi reagime ndaj presionit ose trajtimit jo korrekt të tre drejtorëve ose agjencive qeveritare dhe instituteve [17].
Disa nga këta zyrtarë, siç thuhet nga Qeveria në përgjigje të pyetjeve në lidhje me raportin e RPK, nuk janë më në ato pozicione menaxheriale [18].
Në polici kishte një reagim të shprehur ndaj reagimit dhe kërkesës së SHGM-së për rastin e një personi të punësuar nga Regjistri qendror, i cili kërcënoi dy gazetarë [19], i cili mori një vendim gjykate dhe personi u dënua me 20 muaj në burg dhe trajtim të detyrueshëm psikiatrik [20]. Në dy reagime të SHGM-së, u theksua se policia veproi në mënyrë të papërshtatshme ndaj gazetarëve [21], dhe në njërën nga këto raste u konkludua se Ministria e brendshme mori masa dhe zyrtari u ndëshkua për veprime jo korrekte [22].
Lidhur me kufizimet e vendosura për shkak të pandemisë, SHGM ka një reagim ndaj autoriteteve shëndetësore për pengimin e raportimit gjatë pandemisë [23], si dhe një reagim në lidhje me kriteret për lëshimin e lejeve për lëvizjen e nëpunësve të mediave gjatë orës policore [24].
Në një rast, si burim kërcënimesh u identifikua një nëpunës i Administratës doganore [25].
Reagimet ndaj presionit nga institucionet dhe autoritetet e tjera
Përveç ndaj ekzekutivit, SHGM gjatë vitit 2020 ka reagime edhe ndaj rasteve të sjelljes jo korrekte nga institucionet dhe organet që janë pjesë e autoriteteve të tjera. Ekzistojnë dy raste të reagimeve ndaj Prokurorisë publike [26]. SHGM gjithashtu iu përgjigj etiketimeve nga drejtori i Agjencisë së mediave [27].
Si të çlirohet media dhe komunikimi publik nga dhuna dhe urrejtja?
Ndërsa progresi i këtij viti dhe vazhdimi katërvjeçar i avancimit sipas indeksit të “Reporterët pa kufij” janë inkurajues, këto raste të kërcënimeve serioze, presioneve, pa marrë parasysh nga vijnë, të gjitha duhet të merren seriozisht dhe si një përparësi kryesore për shoqërinë në tërësi. Për shkak se treguesit janë të qartë, gjithçka mund të shihet mirë. Edhe kush nxit kulturën e mosndëshkimit dhe urrejtjes me struktura të mirëorganizuara në media dhe në rrjetet sociale, po edhe kush bën diçka, edhe kush bën sikur nuk sheh apo sheh vetëm kur i përshtatet dikujt, edhe kush nuk sheh dhe nuk ndërmerr asgjë.
Gjetjet e “Reporterët pa kufij” duhet të analizohen me kujdes, dhe secili prej aktorëve publik të treguar duhet të marrë përgjegjësinë për mangësitë dhe për përmirësim të mëtejshëm të situatës, secili në fushën e tij dhe brenda kompetencave dhe aftësive të tij. Do të ishte mirë të kishte një koordinim të ndërsjellë dhe vullnet të mirë midis aktorëve, por nuk do të ishte keq të filloheshte me pastrimin e oborrit në pronë.
Në paraqitjen e saj të parë që nga botimi i raportit vjetor të RPK-së, qeveria tha se do të vazhdojë të përmirësojë situatën aty ku ajo është në krye dhe inkurajoi të gjitha institucionet e tjera, partitë politike dhe prokurorinë për të bërë të njëjtën gjë. Ruajtja e trendit pozitiv katërvjeçar jep shpresë se kjo rrugë mund të vazhdojë, por do të jetë e mundur vetëm nëse raste të tilla raportohen vazhdimisht në institucione, në mënyrë që të matet efektiviteti i tyre. Publiku duhet të shikojë hapat e tyre, të kritikojë, por gjithashtu edhe të inkurajojë atje ku janë bërë ndryshime pozitive.
Kjo sfidë sigurisht pritet të plotësohet nga profesionistët e mediave dhe shoqatat e tyre. Kryesisht duke tërhequr një vijë të qartë midis profesionistëve të vërtetë mediatik dhe atyre që janë pjesë e kuzhinave të partisë për prodhimin e propagandës dhe gjuhës së urrejtjes në internet dhe rrjete sociale. Përshtypja është se esnafi gazetaresk vazhdimisht largohet nga kjo betejë për pastrim në radhët e saj. Kjo betejë është e pashmangshme dhe vetërregullimi dhe shfrytëzimi intensiv i saj është e vetmja armë efektive për ruajtjen e lirisë gazetareske, por edhe për vendosjen e përgjegjësisë të profesionit.
Më në fund, mbase edhe më e rëndësishmja:
Kultura e mosndëshkimit ekziston mbi të gjitha sepse nuk ka procedura dhe dënime nga autoritetet gjyqësore. Kjo tashmë është e qartë edhe për fëmijët e vegjël.
Derisa njerëzit të marrin përshtypjen se nuk ka asnjë përgjegjësi për kërcënimet me vdekje, gjuhën e urrejtjes, gënjeshtrat, fyerjet që cenojnë dinjitetin e çdo qenie njerëzore dhe shkelin një tufë ligjesh dhe të drejtash njerëzore; ose, se shteti në mënyrë selektive “lëviz” vetëm kur zyrtarët ose figurat e rëndësishme kërcënohen; ose, se mund të gënjehet për këdo dhe për çdo gjë dhe se do nuk ka ndëshkim dhe madje do të shkaktojë një ortek urrejtjeje të pandëshkuar…; Për sa kohë që të vazhdojë kështu, ne nuk do të lëvizim askund. As indeksi i “Reporterët pa kufij” dhe lirisë së shprehjes, dhe as në përgjithësi, në asnjë aspekt të rëndësishëm për të pasur një të ardhme më të mirë.
Për sa kohë që urrejtja është e lirë, liria e shprehjes do të jetë nën presion.
[1] Kultura e pandëshkueshmërisë vazhdon, Reporterët pa kufij, Indeksi i lirisë së medias 2020, raport për Maqedoninë e Veriut https://rsf.org/en/north-macedonia
[2] ANALIZË: “Në vend që të përqendrohemi në ofertën për qytetarët – media me një reflektim të fushatave të dominuara nga propaganda e zezë, dezinformimi, shpifjet, fyerjet dhe urrejtja”, botuar për CIVIL, autor- Petrit Saraçini dhe një ekip studiuesish, shtator 2020. Të gjitha pjesët e analizës janë në dispozicion këtu: https://civilmedia.mk/namesto-so-fokus-na-ponudata-za-graganite-mediumite-so-refleksija-na-kampanite-dominirani-od-tsrna-propaganda-dezinformatsii-kleveti-navredi-i-omraza-10-del/
[3] Reagimet e SHGM-së ndaj VMRO-DPMNE dhe mbështetësve:https://znm.org.mk/sq/deputetet-nuk-duhet-ti-percmojne-dhe-etiketojne-gazetaret-e-tv-telma/
- Deputetët e VMRO-DPMNE/E MAJTA etiketojnë gazetarët e Telma 27.12.2021 Dënim për sulmin ndaj ekipit gazetar të Al Jazeera në qendër të Shkupit (Në protestën e organizuar në qendër të Shkupit nga partia VMRO-DPMNE, gazetarja M. Smilevska dhe kameramani J. Angeloviq nga media Al Jazira u sulmuan dhe u penguan në kryerjen e detyrave të tyre profesionale gazetareske nga një person i panjohur)09.2020 https://znm.org.mk/%d0%be%d1%81%d1%83%d0%b4%d0%b0-%d0%b7%d0%b0-%d0%bd%d0%b0%d0%bf%d0%b0%d0%b4%d0%be%d1%82-%d0%bd%d0%b0-%d0%bd%d0%be%d0%b2%d0%b8%d0%bd%d0%b0%d1%80%d1%81%d0%ba%d0%b0%d1%82%d0%b0-%d0%b5%d0%ba%d0%b8%d0%bf/
- SHGM: Ministria e punëve të brendshme dhe Prokuroria publike duhet gjetur menjëherë personin i cili kërcënoi gazetarin Mishko Ivanov (menjëherë pas intervistave me udhëheqësit e VMRO-DPMNE dhe LSDM, Hristijan Mickoski dhe Zoran Zaev, njëfarë Boban Petrovski dërgoi mesazh të plotë me gjuhë të urrejtjes dhe kërcënime për gazetarin e TV24)05.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-mpb-dhe-prokuroria-publike-te-gjejne-menjehere-personin-qe-kercenoi-gazetarin-mishko-ivanov/
[4] Reagimet e SHGM-së ndaj Të Majtës dhe mbështetësve të saj:
- Apasiev kërcënoi gazetaren Dimkoviq 07.12.2020 https://znm.org.mk/%d0%b7%d0%bd%d0%bc-%d0%be%d1%81%d1%83%d0%b4%d0%b0-%d0%b7%d0%b0-%d0%bf%d0%be%d1%82%d1%82%d0%b8%d0%ba%d0%bd%d1%83%d0%b2%d0%b0%d1%9a%d0%b5%d1%82%d0%be-%d0%be%d0%bc%d1%80%d0%b0%d0%b7%d0%b0-%d0%bd%d0%b0/
- SHGM dënon fuqishëm kërcënimet ndaj Derallës dhe Saraçinit 29.07.2020 https://znm.org.mk/%d0%b7%d0%bd%d0%bc-%d0%be%d1%81%d1%82%d1%80%d0%be-%d0%b3%d0%b8-%d0%be%d1%81%d1%83%d0%b4%d1%83%d0%b2%d0%b0-%d0%b7%d0%b0%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d1%83%d0%bf%d0%b0%d1%82%d0%b5%d0%bd%d0%b8/
[5] Dënim i etiketimit publik të Aleancës për Shqiptarët në TV21 09.06.2020 https://znm.org.mk/sq/denojme-etiketimet-publike-te-aleances-per-shqiptaret-ndaj-tv-21/ //
SHGM: Dënim i fortë i kërcënimeve ndaj gazetares së TV21 (… gazetares së TV21, Almedina Ismajli, kërcënime të bëra nga Neshat Ademi i cili është një ish anëtar i ASH…) 29.01.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-denojme-ashper-kercenimet-ndaj-gazetares-se-tv21/
[6] Dënim për ofendimet dhe kërcënimet e S. Jakimovskit ndaj gazetarit G. Çomovski 27.03.2020 https://znm.org.mk/sq/denojme-fyerjet-dhe-kercenimet-nga-stevco-jakimovski-ndaj-gazetarit-gorazd-comovski/
[7] SHGM: BDI të ndalojë etiketimin e gazetarëve (Ali Ahmeti e quajti gazetarin e medias online “In7.tv” Albrim Hoxha “të vegjetuar”) 19.05.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-bdi-te-nderpret-me-etiketimin-e-gazetareve/
[8] SHGM, SPGM dhe КEMM: MPB dhe Prokuroria publike të sanksionojnë gjuhën e urrejtjes ndaj gazetarëve (gjuhë urrejtje në rrjetet sociale kundër disa gazetarëve dhe OJQ-ve).
[9] SHGM, SPGM dhe КEMM dënojnë fuqishëm kërcënimet ndaj gazetares Milevska 13.07.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-spgpm-dhe-kemm-denojne-kercenimet-ndaj-koleges-tanja-milevska/
[10] Kërcënimet ndaj ekipit të IRL, një përpjekje serioze për të heshtur gazetarinë hulumtuese (nga pronari i ndërmarrjes ndërtimore “Nastel” – Zoran Azmanov) 30.12.2019 https://znm.org.mk/sq/kercenimet-ndaj-gazetareve-te-irl-perpjekje-serioze-per-te-heshtur-gazetarine-hulumtuese/
[11] SHGM: Hetoni urgjentisht sulmin ndaj gazetarit Ljupço Zllatev (çështja me të birin e Mijallkov-it) 24.07.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-urgjentisht-te-hetohet-sulmi-mbi-gazetarin-lupco-zllatev/
[12] Dënim i ashpër i kërcënimeve ndaj gazetarit Mirosllava Burns (pasi u botua një tekst në lidhje me një martesë në Tetovë, i ndaluar nga masat pandemike) 24.07.2020 https://znm.org.mk/%d0%be%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0-%d0%be%d1%81%d1%83%d0%b4%d0%b0-%d0%b7%d0%b0-%d0%b7%d0%b0%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%be%d0%bd-%d0%bd%d0%be%d0%b2%d0%b8%d0%bd%d0%b0%d1%80%d0%ba%d0%b0/
[13] SHGM dënon ashpër kërcënimet ndaj ekipit gazetar të TV Klan (Furkan Saliu nga TV Klan në fushë në Vaksincë, i penguar nga banorët…)
28.05.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-denon-ashper-kercenimet-ndaj-gazetareve-te-tv-klan/
[14] SHGM dhe KEMM: Sulmet verbale dhe të gjitha sulmet e tjera ndaj gazetarëve duhet të ndalen menjëherë
[15] SHGM dhe KEMM dënojnë qëndrimin e ministres Mizrahi ndaj A1on 28.01.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-dhe-kemm-denojne-sjelljen-e-ministres-mizrahi-ndaj-a1on/
[16] Qëndrimi i palejueshëm i policisë ndaj Saliut (qëndrimi i oficerëve të policisë së sigurisë dhe atyre që janë përgjegjës për protokollin e Ministrit të punëve të jashtme, Nake Çulev ndaj gazetarit nga TV Klan, Furkan Saliu)
07.05.2020 https://znm.org.mk/sq/sjellje-e-palejueshme-e-policise-ndaj-gazetarit-saliu/
[17] SHGM, SPGM dhe KEMM: Dënimi i kërcënimeve dhe diskreditimeve ndaj gazetarëve (“A1on” nga drejtori i Agjencisë kombëtare të programeve evropiane të edukimit dhe lëvizjes…) 12.10.2020 https://znm.org.mk/%d0%b7%d0%bd%d0%bc-%d0%b8-%d1%81%d1%81%d0%bd%d0%bc-%d0%b4%d0%b8%d0%bc%d0%be%d0%b2%d0%b0-%d0%b4%d0%b0-%d0%bd%d0%b5-%d0%b4%d0%b8%d1%81%d0%ba%d1%80%d0%b5%d0%b4%d0%b8%d1%82%d0%b8%d1%80%d0%b0-%d0%bd%d0%be/ //
Dënim i kërcënimeve të përsëritura dhe poshtërimit të Tozija nga Agjencia e filmit
30.09.2020
https://znm.org.mk/sq/denojme-kercenimet-e-perseritura-dhe-ofendimet-nga-drejtori-i-agjencise-se-filmit-tozija/ /// REPORTERËT PA KUFIJ KANË DËNUAR KËRCËNIMET E AGJENCISË SË FILMIT PËR PROCEDURAT PENALE NDAJ SAKAMDAKAZHAM.MK, RADIOMOF.MK DHE MKD.MK 30.07.2020 https://sdk.mk/index.php/makedonija/reporteri-bez-granitsi-gi-osudi-zakanite-na-agentsijata-za-film-za-krivichni-prijavi-protiv-sakamdakazham-mk-radiomof-mk-i-mkd-mk/ + SHGM https://znm.org.mk/sq/agjensia-e-filmit-vazhdon-te-beje-kercenime-dhe-komunikim-jo-te-duhur-me-mediat/ / SHGM: Dënim për shkualifikimet e mëdha të drejtuara gazetares Marina Kostova nga ana e Agjencisë të filmit 10.07.2020 https://znm.org.mk/%d0%b7%d0%bd%d0%bc-%d0%be%d1%81%d1%83%d0%b4%d0%b0-%d0%b7%d0%b0-%d0%b3%d1%80%d1%83%d0%b1%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%b4%d0%b8%d1%81%d0%ba%d0%b2%d0%b0%d0%bb%d0%b8%d1%84%d0%b8%d0%ba%d0%b0%d1%86%d0%b8%d0%b8//// Dënim për qëndrimin e papërshtatshëm të ITSH ndaj gazetës “Koha” (Instituti i trashëgimisë kulturore Shqiptare) 02.09.2020
https://znm.org.mk/sq/denojme-sjelljen-e-papershtatshme-te-itksh-se-ndaj-gazetes-koha/
[18] https://vlada.mk/node/24964?ln=sq
[19] SHGM: Institucionet të veprojnë urgjentisht ndaj kërcënimeve kundër Jordanovska dhe Koroveshovska (kërcënuesi Emil Jakomovski) 13.01.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-institucionet-urgjentisht-te-marrin-masa-per-kercenimet-ndaj-gazetareve-jordanovska-dhe-koroveshovska/ //
[20] https://360stepeni.mk/emil-jakimovski-dobi-zatvor-od-20-mesetsi-i-zadolzhitelno-lekuvane-vo-bardovtsi/
[21] Qëndrimi i palejueshëm i policisë ndaj Saliut (qëndrimi i oficerëve të policisë së sigurisë dhe atyre që janë përgjegjës për protokollin e Ministrit të punëve të jashtme, Nake Çulev ndaj gazetarit nga TV Klan, Furkan Saliu)
07.05.2020 https://znm.org.mk/sq/sjellje-e-palejueshme-e-policise-ndaj-gazetarit-saliu/
[22] Ministria e brendshme ndëshkoi oficerët e policisë të cilët penguan punën e koleges Sekullovska
[23] Autoritetet shëndetësore nuk duhet të ndërhyjnë në punën e gazetarëve 30.12.2020 https://znm.org.mk/sq/autoritetet-shendetesore-te-mos-pengojne-punen-e-gazetareve/
[24] Regjistri KEMM dhe SHGM ekziston për njohjen e mediave profesionale, dhe jo për lëshimin e lejeve të lëvizjes
[25] SHGM: Dënim për kërcënimet dhe ofendimet ndaj gazetares Mirosllava Burns (…nga Llaste Ivanovski, nëpunës i Administratës doganore) 01.03.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-denojme-kercenimet-dhe-fyerjet-mbi-gazetaren-mirosllava-burns/
[26] REAGIMET NDAJ PROKURORISË PUBLIKE: Hetimi i Prokurorisë publike për reklamimin zgjedhor duhet të jetë transparent dhe jo selektiv 17.09.2020 https://znm.org.mk/sq/hetimi-i-prokurorise-publike-per-reklamat-zgjedhore-duhet-te-jete-transparent-dhe-jo-selektiv/ // SHGM dhe SPGM: Prokuroria publike të rishikojë rastin e Zllatev 31.07.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-dhe-spgpm-pthp-ta-rishqyrtoje-rastin-me-zllatevin/
[27] SHGM: Drejtori i ASHMAA etiketon në mënyrë joprofesionale mediat 28.07.2020 https://znm.org.mk/sq/shgm-drejtori-i-ashmaa-i-etikon-ne-menyre-joprofesionale-mediat/
