Besa Arifi, profesoreshë e ligjit penal dhe kriminalitetit pranë Universitetit Juglindor të Evropës, në intervistë për CIVIL Media shtjellon për gjendjen me marrëdhëniet ndëretnike në Republikën e Maqedonisë së Veriut, si të tejkalohen ato dhe si janë të përfshira në kriteret e Bashkimit Evropian.
CIVIL: Si e vlerësoni situatën me marrëdhëniet ndëretnike në Republikën e Maqedonisë së Veriut? Cilët faktorë ndikojnë pozitivisht dhe cilët negativisht në marrëdhëniet ndëretnike? A ushqehen stereotipet dhe paragjykimet mbi baza etnike në vendin tonë, dhe kush është përgjegjës për këtë? Si t’i tejkalojmë ato?
Arifi: Situata me marrëdhëniet ndëretnike në Republikën e Maqedonisë së Veriut sigurisht ka kaluar nëpër disa faza, natyrisht mund të thuhet se ka progres të madh në këto marrëdhënie. Unë mendoj se shumica e problemeve që kanë lindur dhe po shfaqen ende në këtë fushë kanë të bëjnë me frikën e njerëzve që kanë pak kontakt me njëri-tjetrin, të cilët nuk i bëjnë gjërat së bashku dhe të cilët thjesht nuk komunikojnë me njëri-tjetrin aq shumë sa qytetarët në një shoqëri. Unë mendoj se flasim për një shoqëri që është shumë e ndarë, në shumë arsye, dhe se po bëhet pak për të vendosur bashkëpunim të vërtetë dhe kontakte reale midis të gjithë qytetarëve të këtij vendi.
Do të doja të përmendi se ka praktika të mira, siç është praktika e këtij universiteti, ku ju jeni këtu sot, një universitet që ka studentë nga të gjitha bashkësitë etnike, dhe në të cilin zyrtarisht flitet në tre gjuhë, shqipe, maqedonishte dhe angleze.. . Në të cilin menaxhmenti përfshin njerëz nga bashkësi të ndryshme etnike, dhe ku me të vërtetë funksionon patëmetë. Mund të thuhet se kur njerëzit punojnë së bashku, dhe kur e njohin njëri-tjetrin, ata mund t’i rezistojnë më lehtë stereotipave dhe paragjykimeve, sepse ata thjesht ndërtojnë një marrëdhënie të tillë me njëri-tjetrin, pranojnë dhe bashkëpunojnë dhe mbështesin njëri-tjetrin. Unë mendoj se kjo duhet të bëhet edhe në institucione të tjera, sepse në shoqëri të tilla ku njerëzit jetojnë të ndarë, jetojnë në botë të ndara, është shumë e lehtë të përcjellësh stereotipe të caktuara, disa frika dhe disa tema, dhe kështu, disa gjëra që duhet të për të qenë normal, në një botë që ekziston në shekullin 21, siç është të flasësh gjuhën e një etnie tjetër, bashkëpunimi midis bashkësive etnike duhet të jetë normal. Sidoqoftë, ne kemi parë në Republikën e Maqedonisë së Veriut që këto gjëra politizohen shumë dhe se frika mbillet te njerëzit se do të çojë në kolapsin e shtetit, gjë që nuk është rasti. Ne kemi parë edhe më parë, dhe tani, që frikat e tilla nuk janë realizuar, megjithatë, ato gjithmonë ekzistojnë dhe janë baza për manipulime të ndryshme për arsye politike.
CIVIL: Si mund të kontribuoni ju personalisht për tejkalimin e nacionalizmit dhe urrejtjes etnike në shoqërinë tonë? Çfarë do t’u rekomandonit palëve të ndryshme të interesit në shoqëri dhe politikë-bërësve dhe praktikave në këtë fushë siç janë media, shoqëria civile, institucionet, partitë politike, akademia dhe aktorët e tjerë?
Arifi: Secili prej nesh mund të bëjë shumë në tejkalimin e atyre stereotipave, edhe pse nuk po flasim për profesione specifike, secili prej nesh është një person që ka marrëdhënie me njerëz të tjerë në mënyra të ndryshme. Në shtëpinë e tij, në vendin ku ai jeton, me njerëzit që sheh çdo ditë. Mënyra se si i trajtojmë të gjithë të tjerët që vijnë nga bashkësi të tjera etnike është shumë e rëndësishme për marrëdhëniet që ndërtojmë në shoqëri. Unë gjithashtu mendoj se ne, si intelektualë, si njerëz që kemi një profesion të caktuar dhe punojmë në institucione të caktuara, veçanërisht ne që punojmë në institucione arsimore. Unë mendoj se është shumë e rëndësishme të përcillet një pamje e tillë e botës, e cila hap të menduarit, dhe jo mendime të mbyllura, mendje të mbyllura, mendime të mbyllura që thjesht mbjellin frikë dhe paragjykim tek njerëzit.
Roli i një mësuesi që punon me të rinjtë është shumë i rëndësishëm, për t’u përcjellë atyre vlera që janë vlera të përgjithshme, universale dhe njerëzore, vlerat e pranimit të tjetrit, vlerat e ndarjes së vlerave kulturore të etnisë, natyrisht, por ajo vlerë, e pranimit, e tolerancës, mësohet. Dhe jo të gjithë të rinjtë mësojnë urrejtjen vetë. Ata nuk kanë lindur me urrejtje për tjetrin, ata mësojnë urrejtje nga njerëzit që nuk dinë t’i udhëheqin në ndonjë mënyrë tjetër, ose nuk duan t’i çojnë në ujërat e tjerë. Unë mendoj se çdo arsimtar mund të bëjë shumë për të promovuar vlera të tilla si gjithëpërfshirja, toleranca, duke dashur që jo gjithmonë të jemi më të mirët, ne thjesht e dimë se ka më shumë vlera në botë dhe nuk duhet të jetë gjithmonë mendimi ynë ajo që është e vërtetë, dhe se pluralizmi i ideve, dhe pranimi i ideve mësohet, dhe ushqehet. Unë mendoj se ne nuk bëjmë sa duhet si shoqëri për të ushqyer dhe promovuar vlera të tilla, edhe pse jemi një vend që ka fat që të ketë më shumë kultura, më shumë gjuhë dhe etni, dhe shumë shpesh ne dimë ta shohim atë si një handikap, në vend që ta shohim atë si një avantazh në vend, dhe si i tillë, për ta promovuar atë. Dhe institucionet shtetërore mund të bëjnë shumë, jo vetëm në promovimin e këtyre vlerave të bukura, por edhe në parandalimin e kësaj frike, ose në aktivitete që nuk kontribuojnë në atë multikulturalizëm dhe zhvillimin multietnik të vendit.
Dua të them se, për shembull, krimi nga urrejtja, ose gjuha e urrejtjes, e cila edhe pse është e sanksionuar në ligjet tona, prapë të njëjtat ligje nuk zbatohen mjaft mirë në praktikë, ne ende nuk kemi gjykime në çështje gjyqësore në lidhje me krimin nga urrejtja. Kur si institucion shtetëror nuk i qaseni këtij problemi, ju e provokoni atë që të bëhet edhe më i madh, më serioz në të ardhmen. E cila është për të ardhur keq, sepse kemi ligje të mira që janë rishikuar disa herë deri më tani, pikërisht për këtë qëllim, megjithatë, zbatimi i tyre në praktikë mbetet për t’u përmirësuar.
CIVIL: Në çfarë mase dhe në çfarë mënyre janë nacionalizmi dhe urrejtja etnike të dëmshme për shoqërinë dhe aspiratat tona për BE? Si i kundërshtojnë këto dukuri vlerat evropiane?
Arifi: Sigurisht, urrejtja etnike është një problem i madh, sepse në atë mënyrë vendi nuk mund të dalë nga ato tensione etnike, të cilat zakonisht ndikojnë në vend, të jetë më e dobët, si nga ana ekonomike, ashtu edhe nga pikëpamja e stabilitetit, dhe në raport me të gjithë të tjerët. gjëra që, për fat të keq, i kemi parë të ndodhin gjatë gjithë historisë. Sigurisht, kur bëhet fjalë për nacionalizmin, duhet thënë se, për fat të keq, nuk bëhet asnjë dallim midis asaj se si është të promovosh vlerat e një bashkësie etnike, një etnie, një populli dhe ndonjëherë mund të duket si nacionalizëm…
Sidoqoftë, shumica e problemeve tona kanë të bëjnë me urrejtjen midis etnive, jo me promovimin e vlerave të një kombi. Është shumë mirë që një person të ketë një identitet kombëtar, dhe të jetë krenar për të, dhe të promovojë vlerat që janë të veçanta për atë identitet. Por kur një promovim i tillë shndërrohet në urrejtje, atëherë ai konsiderohet problem në një shoqëri të civilizuar. Jo se nuk ka identitete kombëtare dhe nacionalizëm në botë, dhe njerëzit që jetojnë në këtë shekull identifikohen si anëtarë të komuniteteve të caktuara, por problemi lind kur ato ndjenja kthehen në shovinizëm, fashizëm, në një urrejtje të mprehtë ndaj tjetrit, dhe pastaj energjia nuk do të jetë më është përqendruar në atë që është e mirë në një komb, por në atë që është e keqe në një tjetër, dhe më pas lindin probleme. Unë mendoj se është shumë e dëmshme për aspiratat e Maqedonisë së Veriut për anëtarësim në BE, dhe ne tashmë kemi parë frytet e zhvillimeve të tilla negative në histori. Dhe Bashkimi Evropian u formua pikërisht për t’i dhënë fund urrejtjes së tillë midis kombeve dhe për të vendosur veten si një bashkim i popujve që dikur luftuan mes tyre, në një komunitet në të cilin ata do të punojnë së bashku për qëllime të caktuara. Unë mendoj se të gjitha ato politika që i referohen anëtarësimit në BE, të cilat janë mishëruar në kriteret që duhet të plotësohen në atë zonë, gjithashtu i referohen urrejtjes dhe menaxhimit të problemeve që lindin si rezultat i krimit të urrejtjes. Unë mendoj se mund të bëhet shumë më tepër në atë aspekt, dhe se akoma, kur ato negociata me BE-në të hapen, unë mendoj se ne do të bëjmë më të mirën për të përmbushur ato kritere, veçanërisht për faktin se, për shembull, qasja ndaj krimi nga urrejtja është një nga kriteret që duhet të plotësohen për t’u bashkuar me BE.
Dijana Tahiri
Kamera: Atanas Petrovski
Redaktimi: Arian Mehmeti
Fotografi: Jon Ajdini
[divide]
Kjo përmbajtje është pjesë e Nismës “Të Bashkuar në dallime” kushtuar promovimit të dallimeve si një pasuri dhe cilësi e shoqërisë sonë. Nisma drejtohet nga CIVILi, me mbështetjen e Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe çështje Evropiane të Dukatës së Madhe të Luksemburgut.
