XHABIR DERALLA
Në konferencë për shtyp të enjten e javës së kaluar, Talat Xhaferi prezantoi fakte dhe shifra për gjendjen e përfaqësimit etnik në sektorin e mbrojtjes – të dhëna që, në çdo shoqëri që funksionon në mënyrë të arsyeshme, do të shkaktonin një valë reagimesh. Nga debatet e nxehta publike dhe kontrolli i medias te analizat institucionale dhe ndërhyrjet e qeverisë, zbulime të tilla duhet të kishin shkaktuar tronditje në sistem.
Skena ishte vendosur: Xhaferi qëndronte para të paktën shtatë mikrofonave televizive që transmetonin si në gjuhën maqedonase, ashtu edhe në shqip. Mesazhi i tij ishte i ashpër:
- Nga 10 drejtorë në sistematizimin e ri, asnjë nuk është shqiptar.
- Nga 12 këshilltarë në Ministrinë e Mbrojtjes, vetëm një është shqiptar.
- Nga 29 drejtues departamentesh në ministri, asnjë nuk është shqiptar.
- Nga 13 shefa repartesh në Shtabin e Përgjithshëm të Armatës, asnjë nuk është shqiptar.
- Nga 30 komandantë batalioni, vetëm pesë janë shqiptarë.
- Oficerë shqiptarë të rangut të lartë dhe të kualifikuar profesionalisht janë ulur ose larguar nga postet kryesore.
Kjo nuk është thjesht një deklaratë e zakonshme politike – ajo vjen nga njeri me përvojë të thellë si në çështjet ushtarake ashtu edhe në ato politike. Talat Xhaferi nuk është faktor jashtëm i sistemit. Ish-oficer si në ish-Armatën Popullore Jugosllave (APJ) ashtu edhe në Ushtrinë e Republikës së Maqedonisë (ARM), ai dezertoi në vitin 2001 gjatë konfliktit ushtarak në Maqedoni, duke iu bashkuar formacionit kryengritës paraushtarak shqiptar UÇK me emrin e koduar Komandant Forina.
Ai hyri në politikë në vitin 2002 si një nga themeluesit dhe zyrtar i lartë i Bashkimit Demokratik për Integrim (BDI), pasardhësi politik i UÇK-së. Gjatë viteve, ai ka mbajtur poste të larta politike, duke shërbyer si ministër i Mbrojtjes në qeverinë e Nikolla Gruevskit (2013-2014), deputet me kohëzgjatje të madhe si në LSDM ashtu edhe në VMRO-DPMNE, dhe më vonë si kryetar i Kuvendit, pas rënies së regjimit të Gruevskit.
Heshtje shurdhuese
Deklarata e Xhaferit zgjati katër minuta e gjysmë në gjuhën shqipe, e më pas një prezantim identik në gjuhën maqedonase. Më pas ai dha hapësirë për pyetje.
Dhe?
Asgjë.
Asnjë pyetje e vetme në lidhje me statistikat e dukshme që ai sapo kishte paraqitur. As një hetim i përgjithshëm – askush nuk pyeti për mënyrën se si i kishte marrë të dhënat, cilat ishin burimet e tij, çfarë kishte ndërmend të bënte partia e tij, kush ishte përgjegjës, apo si krahasohen këto shifra në kohen e koalicionit të kaluar të qeverisë së LSDM- BDI.
Në vend të kësaj, gazetarët pyetën për Këshillin Gjyqësor dhe koalicionet e mundshme për zgjedhjet lokale në tetor.
Kjo heshtje është treguese. A ishte një dështim për të kuptuar rëndësinë e zbulesave të tij? Ose, edhe më alarmante, a ishte një lëshim i qëllimshëm – një direktivë e pashprehur për t’u larguar nga tema?
Ministria përgjigjet – Ose, a përgjigjet në të vërtetë?
Një ditë më vonë, Ministria e Mbrojtjes (MM) dhe Shtabi i Përgjithshëm i Armatës lëshuan një deklaratë. Çfarë thanë ata?
Ministria e Mbrojtjes e akuzoi Xhaferin për “përhapje të vetëdijshme të dezinformatave” – menjëherë pasi deklaroi se ministria “aktualisht është në proces të riorganizimit të brendshëm strukturor” dhe se gjetjet e tij janë “interpretuar në mënyrë arbitrare dhe paraqitur në mënyrë të përgjithshme”.
Urdhëroni?!?
Si e zhvlerëson saktësinë e të dhënave një riorganizim strukturor i vazhdueshëm? Nëse Xhaferi kishte të drejtë apo gabim, përgjigja është së paku, çuditëse. Nuk ka asnjë përpjekje për të hedhur poshtë statistikat e tij me kundërprova, asnjë shpjegim – vetëm një shkarkim i paqartë.
Është njësoj si t’u thuash fqinjëve se ankesat e tyre për erën e keqe nga shtëpia jote janë të rreme – sepse ju jeni “aktualisht duke pastruar”. E megjithatë, era vazhdon të “kundërmojë”.
Por kjo nuk është e gjitha. Xhaferi nuk e vuri në pah vetëm çështjen e përfaqësimit të drejtë; ai gjithashtu ngriti shqetësimet për stagnimin e modernizimit të ushtrisë.
Devijim, jo adresim
Në këtë pikë, MM “dyfishon”:
“Pretendimi se ka stagnim në modernizim është i pakuptueshëm. Këtë vit, mbi 32% e buxhetit të mbrojtjes është ndarë për këtë qëllim, me 106 milionë euro të investuara në pajisje – 18 milionë euro më shumë se vitin e kaluar. Këtu përfshihen automjetet e blinduara të lehta JLTV, automjetet e blinduara Stryker, sistemet e mbrojtjes ajrore Mistral 3, artileria Boran dhe më tepër.”
A closer look, however, reveals a key omission: this modernization plan was set in motion by the previous SDSM-DUI government, with expert and financial backing from NATO allies. But in politics, acknowledging the work of predecessors is rarely convenient – let alone giving them credit.
Një vështrim më i afërt, megjithatë, zbulon një lëshim kryesor: ky plan modernizimi u vu në lëvizje nga qeveria e mëparshme LSDM-BDI, me mbështetje eksperte dhe financiare nga aleatët e NATO. Por në politikë, pranimi i punës së paraardhësve është rrallë i përshtatshëm – e lëre më t’u japësh atyre merita.
Pyetja e vërtetë mbetet: A e tregon Ministria e Mbrojtjes të vërtetën e plotë?
Situata skandaloze
Për të kuptuar pretendimet e Ministrisë së Mbrojtjes, ne kontaktuam Sllavjanka Petrovska, ish-ministre e Mbrojtjes dhe deputete aktuale e LSDM.
Në një deklaratë të shkurtër por zbuluese për CIVIL Media, ajo përshkroi probleme shumë më të rënda se sa pritej. Ministria e Mbrojtjes po përballet me një ngërç të rrezikshëm, të karakterizuar nga dështime të rënda institucionale. Reformat kryesore, si miratimi i ligjit për infrastrukturën kritike dhe rishikimi i sistemit të menaxhimit të krizave, janë penguar plotësisht.
Duke pasur parasysh mjedisin e paqëndrueshëm të sigurisë në rajon dhe tensionet dhe luftërat më të gjera gjeopolitike, këto pengesa nuk janë thjesht vonesa burokratike – ato paraqesin rreziqe të drejtpërdrejta për interesat strategjike dhe sigurinë kombëtare të Maqedonisë së Veriut. Këto çështje i kapërcejnë përkatësitë politike apo linjat partiake; ato godasin thelbin e stabilitetit të shtetit dhe gatishmërisë për mbrojtjen.
Petrovska theksoi edhe një çështje tjetër alarmante: ristrukturimin e vonuar prej kohësh të vendeve të punës në Ministri. Pas një vonese shtatë mujore, kur ristrukturimi u miratua përfundimisht, ai u zbatua në linja partiake dhe jo në bazë të kritereve profesionale.
Përfaqësimi i drejtë në ushtri si pengesë ndaj radikalizimit
Petrovska shprehu shqetësim të thellë për përkeqësimin e kohezionit, unitetit dhe multietnicitetit brenda Ministrisë së Mbrojtjes dhe Ushtrisë.
“Kohezioni dhe gjithëpërfshirja e ndërtuar gjatë shtatë viteve të fundit tani po shkatërrohen. Kam frikë se kjo do të ndikojë ndjeshëm si në cilësinë e punës ashtu edhe në motivimin e personelit,” tha ajo për CIVIL Media.
Shqetësimet e saj dallojnë ashpër me përparimin e bërë në vitet e para pas pranimit të Maqedonisë së Veriut në NATO në 2020. Në dhjetor 2021, ish-ministrja e Mbrojtjes dhe tani zëvendëssekretarja e përgjithshme e NATO Radmila Shekerinska theksoi rolin e Ushtrisë në parandalimin e radikalizimit. Ajo vuri në dukje se përfaqësimi i drejtë brenda ushtrisë dhe forcave të sigurisë ndihmon në thyerjen e stereotipeve, reduktimin e gjuhës së urrejtjes dhe kufizimin e përhapjes së ideologjive ekstremiste.
“Një vend si Maqedonia e Veriut, me diversitetin e saj etnik, gjuhësor dhe fetar, duhet t’i japë përparësi kohezionit të brendshëm për të luftuar në mënyrë efektive ekstremizmin e dhunshëm dhe terrorizmin,” tha Shekerinska në atë kohë.
Ministri e kontradiktave
Ministria aktuale e Mbrojtjes, megjithatë, paraqet një qëndrim kontradiktor për përfaqësimin e drejtë. Në deklaratat zyrtare, ajo pretendon se po promovon gjithëpërfshirjen dhe inkurajon komunitetet e nënpërfaqësuara që të aplikojnë për poste drejtuese. Megjithatë, në të njëjtën frymë, pohon se “Ushtria dhe Mbrojtja janë institucione profesionale që nuk e kanë marrë kurrë parasysh përkatësinë etnike në rekrutimin e tyre”.
Kjo kontradiktë ngre një pyetje themelore: Nëse etnia nuk është një faktor, atëherë pse ka një nënpërfaqësim të konsiderueshëm të shqiptarëve dhe grupeve të tjera minoritare në strukturat kritike të mbrojtjes? Shifrat tregojnë një histori të zymtë – për shembull, nga 29 drejtuesit e sektorëve në Ministri, asnjë i vetëm nuk është shqiptar.
Ose, siç thotë rrëfimi nacionalist prej dekadash: Shqiptari nuk mund të jetë profesionist, as i besueshëm!
Ministria i shmanget adresimit të drejtpërdrejtë të kësaj çështjeje; në vend të kësaj, ajo lavdëron emërimin e një shqiptari si zëvendësministër, që është një emërim politik i bazuar në koalicionin qeveritar. Megjithatë, pa shifra konkrete në përfaqësimin e përgjithshëm, deklarata të tilla përbëjnë më shumë devijime sesa përgjigje thelbësore.
Në mbrojtje të interesave politike, jo atyre institucionale
Përgjigja publike e zëvendësministres së Mbrojtjes, Elfete Ismaili për këto shqetësime, bëri pak për të sqaruar situatën. Në vend që të paraqiste të dhëna ose të përfshihej në një diskutim kuptimplotë, Ismaili dha një qëndrim të gjerë politik kundër kundërshtarit të saj, duke përdorur retorikë nacionaliste dhe jo argumente politike.
Komentet e saj, të publikuara në Tetova Sot, dukeshin më të fokusuara në sigurimin e besnikërisë politike sesa adresimin e akuzave për diskriminim në Ministri. Përpjekja e saj për të diskredituar ish-kryeparlamentarin Talat Xhaferi përmes etiketimeve nacionaliste mund të ketë rezonuar në disa fraksione politike, por nuk bëri asgjë për të hedhur poshtë shifrat e vështira të paraqitura.
Nuk ka nevojë të pajtohet me politikën e Xhaferit për të pranuar se pretendimet e tij kërkojnë një shqyrtim serioz. Megjithatë, në vend që t’i kundërvihet shqetësimeve të tij me prova, Ministria ka zgjedhur evazione, sulme politike dhe deklarata të paqarta.
Pyetje të pakëndshme nga NATO
Ky debat shtrihet përtej politikës së brendshme. Si një anëtare e NATO-s, Maqedonia e Veriut pritet të mbështesë parimet e aleancës për diversitet, përfshirje dhe përfaqësim të drejtë në institucionet e mbrojtjes. Raporti Vjetor i NATO mbi Diversitetin dhe Përfshirjen 2022 nënvizon këto angazhime, duke theksuar se përfaqësimi multietnik forcon kohezionin ushtarak dhe efektivitetin operacional.
But the current situation in the Ministry of Defense raises serious concerns, an those concerns will not go unnoticed by NATO headquarters.
If Xhaferi’s allegations hold weight, NATO will inevitably demand answers. The alliance is unlikely to remain silent if one of its member states systematically undermines inclusion and meritocracy within its defense structures. Questions will be asked about North Macedonia’s stalled reforms, lack of transparency, and whether its current leadership is truly committed to NATO values.
Por situata aktuale në Ministrinë e Mbrojtjes ngrit shqetësime serioze dhe këto shqetësime nuk do të kalojnë pa u vënë re nga selia e NATO-s.
Nëse akuzat e Xhaferit kanë peshë, NATO në mënyrë të pashmangshme do të kërkojë përgjigje. Aleanca nuk ka gjasa të qëndrojë e heshtur nëse një nga shtetet e saj anëtare minon sistematikisht përfshirjen dhe meritokracinë brenda strukturave të saj mbrojtëse. Do të bëhen pyetje në lidhje me reformat e ngecura të Maqedonisë së Veriut, mungesën e transparencës dhe nëse udhëheqja e saj aktuale është vërtetë e përkushtuar ndaj vlerave të NATO-s.
Si do të përgjigjen kryeministri Hristijan Mickoski dhe ministri i mbrojtjes Vlado Misajlovski kur NATO do të kërkojë llogari? Më e rëndësishmja, si do ta shpjegojnë atë për publikun e Maqedonisë së Veriut?
Ne veçmë e kemi parë këtë skenar. Por shmangia e problemit nuk do ta zhdukë atë.
Teksti është qëndrim personal i Autorit.
