Shkruan: Zoran Ivanov
Partitë politike janë epilogu për ate se ku është shtrati ku prodhohet ndonjë patriotizëm i rremë ose imagjinar që detyron nacionalizmin.
Nacionalizmi, manifestimet nacionaliste, ksenofobia, janë mjete të vjetra që funksionojnë akoma në këtë botë moderne. Ne këtu, shumica prej nesh në Republikën e Maqedonisë së Veriut, po përpiqemi për Evropë me të gjitha forcat dhe të gjitha shpresat tona. Konkretisht, drejt vlerave demokratike evropiane dhe më të civilizuara. Megjithëse, e dimë, dëgjojmë, shohim se vetë Evropa e bashkuar nuk është e imunizuar nga atributet e përmendura. Edhe ajo ende ka rikthimet e saja, bishtat e kohërave të kaluara të ngarkuara me pizëm mbi baza etnike, kombëtare. Edhe atje, veçanërisht në vendet e Ballkanit dhe vetë shtetet, janë akoma mbështetës të formës publike ose të heshtur të nacionalizmave të ndryshëm të vonuar, për shembull. Por standardi ynë është shoqëritë e relaksuara nga një ksenofobi e tillë, nga urrejtjet në bazë etno-kombëtare. Atëherë ku gjendemi ne dhe ku po shkojmë?
Shoqëria maqedonase në këtë temë është “hyp e zbrit”. Në tre dekadat e fundit që nga pavarësia, vendi ka kaluar nëpër shumë trazira të shkaktuara nga nxitjet nacionaliste. Edhe ato kanë burimin e tyre, i cili pa përjashtim ka qenë gjithmonë dhe vazhdon edhe sot e kësaj dite, në doktrinat e partive politike. Në çdo krizë, në çdo pamundësi për të ofruar zgjidhje për të përditshmen, për nevojat ekzistenciale të njerëzve, ata kërkojnë drejt altarit produktiv një dozë të nacionalizmit. Prej kësaj krijohet përshtypja se ky fenomen është në thelb negativ sepse në vendin tonë, si rregull, drejtoi në konflikte midis etno kolektivave. Farat e urrejtjes janë shpërndarë herë pas here, dhe janë ende të shpërndara në mesin e qytetarëve. Për më tepër, fakti që ndjenja e përkatësisë në kolektiv, përkatësia e kombit si shtyllë dhe identiteti i tij, nuk do të thotë aspak nacionalizëm me përkufizim. Por ne këtu, në këtë hapësirë të vogël maqedonase, tashmë jemi bërë aq mbindjeshëm saqë reagojmë në mënyrë të panevojshme mbrojtëse, madje edhe agresive ndaj fjalës së shqiptuar nacionalizëm, edhe në mungesë të ndonjë, qoftë edhe të dozës më të vogël të manifestimit kombëtar ose nacionalist.
Nëse do të përpiqemi vetëm sipërfaqësisht të zbulojmë qendrat nga ku buron nacionalizmi, sigurisht që në kontekstin e temës, ai nacionalizëm i cili shpejt njihet si jo një burim i një ndjenje të këndshme të përkatësisë në etno kulturën e dikujt, por si një reflektim zhgënjyes mbi përkatësinë etnike e të tjetrit, dhe lehtë mund të konkludohet se sporti është fusha ku nacionalizmi është një fenomen pothuajse i panjohur. Sigurisht mes sportistëve në fushat sportive, dhe jo me një pjesë të audiencës sportive, veçanërisht me një pjesë të tij. Atje në tribunat, në karriget, mes të rinjve, veçanërisht midis grupeve të organizuara të tifozëve, menaxhimi i tyre është në duart e partive politike. Në selitë e partive, për nevojat e agjendave ditore politike të partisë, në mënyrë që të largohet vëmendja e publikut nga paaftësia e elitave politike për të adresuar nevojat e ndezura ditore të qytetarëve maqedonas, nacionalizmi po pompohet.
Pika e dytë, ku gjithashtu mund të regjistrohet se nacionalizmi nuk është një dukuri dominuese është kultura. Edhe pse me përkufizim midis figurave kulturore, ndjenja kombëtare është shumë e pranishme, shpesh e theksuar në veprat e tyre kulturore të artit, për më tepër edhe ato por edhe audienca e tyre, janë sofistikuar në mënyrë të denjë si në mënyrën e marrjes së kombëtares përmes produkteve kulturore, ashtu edhe në manifestimin e kombësisë e cili lëviz brenda kufijve emocionalë të glorifikimit të kombit. Një manifestim i tillë i përkatësisë etno-kulturore nuk janë dhe nuk mund të jenë faktorë që prodhojnë reagime irrituese tek anëtarët e një kombi tjetër. Ekzistenca e një kulture kombëtare nuk konsiderohet kurrë dhe nuk mund të llogaritet në kulturën e një kombi tjetër.
Mbetet arsimi. Është akoma ajo lidhje e dobët që shoqërisë së përcaktuar me kushtetutë barabartë për të gjithë nuk jep freski të mjaftueshme. Gjë që e mban të ankoruar në atarët e vendit. Konfirmimi i kësaj deklarate është në vetë faktin se në shumë libra shkollorë ka akoma terma që glorifikojnë një komb në kurriz të një kombi tjetër. Në të njëjtën kohë, shumë nga mësuesit i shikojnë ata me mirësi ose, të paktën, në mënyrë injorante tolerante ndaj termave dhe gjithë përmbajtjes ksenofobike të vendosur midis kopertinave të librave shkollorë, duke kontaminuar më të rrinjtë. Kontrolluesit kompetentë të librave shkollorë të ngarkuar me doktrina partie gjithashtu duken të papërgatitur për t’u ngritur në detyrën që u është besuar nga shoqëria, veçanërisht nëse, siç ndodh shpesh, ata që janë përgjegjës, ato pozicione delikate institucionale, aty ku janë, janë katapultuar nga partia.
Ka shembuj të shumtë. Si ilustrim për një nga më të freskëtit që është akoma në programin shkollor. Disa përralla humoristike popullore të krijuara në të njëjtën kohë, të cilat edhe sot mund të jenë vetëm një lloj historie. Ose ndonjë vlerë muzeale ose një subjekt për përpunim shkencor nga institute të ndryshme. Por, në vend që shteti të vazhdojë të shtyt ato ksenofobi etno të “shijshme”, ato ende ofrohen si një libër shkollor i detyrueshëm për më të rinjtë në shkollat fillore. Konkretisht në këtë literaturë leximi, Romët quhen Ciganë. Ata janë të etiketuar si gënjeshtarë, dembelë, jo punëtor. Për më tepër, atribute të tilla si të pastrehë, të ndytë, endacakë, lypës, hajdutë gjithashtu u atribuohen atyre. Dhe kjo ndodh këtu në Republikën e Maqedonisë, në vend që në mënyrë kushtetuese dhe politike është i deklaruar si një vend me qytetarë të barabartë pavarësisht përkatësisë kombëtare, fetare apo të statusit shoqëror.
Sidoqoftë, pavarësisht nga proklamatat, partitë politike janë epilogu se ku është shtrati nga i cili prodhohet ndonjë patriotizëm i rremë ose imagjinar, i cili detyron nacionalizmin dhe i cili herë pas here, sipas nevojës së momentit, mbjell edhe më tej nacionalizmin. Sidomos ato të konstituuara mbi baza etnike. Por edhe ata që pretendojnë me këmbëngulje se janë qytetaresk dhe të hapur për të gjithë. Prandaj, doktrina aktuale politike nuk nënkupton që partitë politike maqedonase kanë fuqinë të tejkalojnë vetev. Së pari të heqin qafe iluzionet e tyre dhe më pas të heqin qafe mjetet populiste partiake përmes të cilave, herë pas here, ata ushtrojnë nacionalizëm. Për vota elektorale, për marrjen e pushtetit, për dominimin e buxhetit të shtetit. Mbi ato para të pafituara të njerëzve të cilat, nëse i zënë duke fituar pushtetin me ndihmën e votave të qytetarëve të cilët rrjedhazi nuk kanë erë etnike kombëtare, në vend të proceseve në interes të qytetarëve, në interes të nevojave të tyre të ngushta partiake për dominim, pushtet, privilegjet, ato sundojnë me qytetarët.
Publiku akademik, analitik dhe mediatik demokratik maqedonas i ka zbuluar këto lakmi të ngushta partiake. Publiku më i gjerë qytetar demokratik maqedonas po reagon gjithnjë e më ndjeshëm në atë drejtim. Kjo ngre shpresë që partitë politike, ato bartëse kryesore të fatit të shtetit maqedonas dhe shoqërisë maqedonase, të përcaktuara në mënyrë deklarative dhe legjislative si qytetare, dhe akoma të distancuara nga institucionet po nga qytetarët, më në fund do të vendosin gishtin në kokë. Ata do të reterojnë, do të tërhiqen nga vetë-drejtësia dhe nga fuqia që nuk është fillimisht e tyre. Ajo, fuqia e qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ata janë shoqëria, dhe u përket ekskluzivisht atyre dhe duhet t’u kthehet atyre.
Një shoqëri e barabartë, përmes një shteti të barabartë, është një qëllim i arritshëm. Në këtë livadh qytetar, në këtë fushë të përbashkët maqedonase, së pari ka hapësirë për të gjdo person, dhe pastaj edhe për të gjithë. Sepse mbi këtë fushë të përbashkët që kemi mund të lulëzojnë dhe le të lulëzojnë të gjitha lulet.
[divide]
Kjo përmbajtje është pjesë e Nismës “Të Bashkuar në dallime” kushtuar promovimit të diversitetit si një avantazh, pasuri dhe cilësi e shoqërisë sonë. Nisma drejtohet nga CIVIL-i, me mbështetjen e Ministrisë së punëve të jashtme dhe për çështje evropiane të Dukatës së Madhe të Luksemburgut.
