Ai nivel i pranimit dhe përcaktimit të frazave duhet të braktiset përfundimisht, domethënë ato duhet të zbatohen në shoqëri si një nga vlerat më të rëndësishme për ndërtimin e themeleve të forta, veçanërisht për gjeneratat e reja, sepse ato ndryshime në vlera të civilizimit, në kulturë, në mënyrën e edukimit në shtëpi, ato janë një lloj ekzotizmi, dhe po në atë mënyrë duhet ti shikojmë në të vërtetë ato dallime, sepse ato dallime, veçanërisht në art, në krijimin e produkteve muzikore, por edhe në kulturë, janë gjëra që na ndihmojnë të zgjerojmë horizontet tona, të arrijmë një ekzotikë që do të komunikojë në një mënyrë reale midis krijuesve dhe audiencës, dhe kështu të arrijmë përfundimisht një gjuhë të përbashkët, e cila nuk do të merret me atë se kush cilës etni i takon. Askujt nuk do t’i interesojë pse një grup i caktuar njerëzish sillen në një mënyrë apo në një tjetër, domethënë nevoja për të drejtuar gishtin se çështje të caktuara në shoqëri janë në fakt, sepse një individ i caktuar, me një sjellje të caktuar devijante, i përket një komuniteti të caktuar etnik, thotë pianistja Dunja Ivanova në panelin e CIVIL-it “Përgjegjësia shoqërore e artistëve në promovimin e vlerave evropiane dhe respektimin e dallimeve”.
Nuk ka vend në Evropë për ngjyrime të tilla nacional-shoviniste, dhe së fundmi, dalja nga ato llogore, nga ai primitivizëm, do të na lejojë neve dhe fëmijëve tanë, të ndërtojmë vlera të fuqishme që ata do ta gëzojnë si themel të shoqërisë . Besoj se muzika, arti në përgjithësi dhe sporti janë armët më të fuqishme për krijimin e opinionit publik. Sigurisht, liderët politikë, për fat të keq, ende kanë rolin më të madh në këtë segment, por mendoj se është koha t’i lëmë të gjitha dhe së fundmi, arti do të jetë ai që do të ndihmojë të gjithë njerëzit të kujdesen për thelbin, në vend të formës. Sidomos përmes muzikës si një nga mediat më me ndikim, veçanërisht pasi kohët e fundit madje edhe midis kompozitorëve më të rinj, por edhe përfaqësuesve të brezit të mesëm, ata tashmë guxojnë të flasin përmes muzikës, sepse më në fund e kuptuan që gërmimi në problemet e vjetra dhe vlerat primitive, nuk sjell progres.
Unë mendoj se të gjithë duhet të pranojmë që diversiteti është ekzotik dhe se nuk ka vend për të folur fort, dhe si që tha z. Agim Poshka, është me të vërtetë qesharake që akoma po debatojmë dhe po bindemi për këtë temë.
Fuqia e artistëve dhe atyre që krijojnë art në përgjithësi është që të përdorin produktet e kulturës si një medium. Për të adresuar, për të bindur, për të korrigjuar fenomene devijuese në shoqëri dhe për të tërhequr sa më shumë audienca të mundshme që do t’u besojnë atyre. Sepse vetëm në atë mënyrë, sepse muzika si një art që komunikon më afër dhe drejtpërdrejt me njeriun, dhe jo vetëm përmes shqisave, jo vetëm përmes emocioneve, sepse ajo përcjell përmbajtje të fortë… besoj se është mënyra më paqësore për të zgjidhur disa çështje të vështira shoqërore.
Si interpretues i muzikës, gjithmonë, në të kaluarën dhe tani, kam luajtur muzikë me ansamble të ndryshme, qofshin ato orkestra të dhomës apo orkestra të tjera, madje edhe kur bashkëpunoj me disa kompozitorë, gjithmonë dua të mësoj diçka ndryshe, diçka të re, diçka ndryshe nga ajo të cilën unë e perceptoj. Sidoqoftë, unë nuk mund t’i zvogëloj këto dallime vetëm në faktin se dikush i përket një komuniteti të caktuar etnik, ose i lutet këtij apo atij Zoti, sepse kur krijojmë muzikë, për ne nuk ka kufij, për ne në atë moment është e rëndësishme forma muzikore, përmbajtja muzikore dhe të gjitha dallimet që ndajmë me njëri-tjetrin, në të vërtetë na ndihmojnë ta kuptojmë më mirë punën dhe ta ndajmë atë me publikun.
Mendoj se mënyra e vetme është të tregojmë shembullin tonë personal në jetën e përditshme, jo vetëm promovimin e mendimeve dhe mesazheve të formuluara bukur, por diçka që ne praktikisht do ta tregojmë. Arti është mediumi më i fuqishëm dhe nëse arrijmë të ndryshojmë një person në mendimet dhe dallimet e tyre primitive që fatkeqësisht ende ekzistojnë, mendoj se jemi në rrugën e duhur.
Dijana Tahiri
kamera: Atanas Petrovski
realizimi dhe redaktimi: Arian Mehmeti
fotografi: Biljana Jordanovska
