Prof. Dr. Katerina Kollozova me prezantimin e saj mbi qëllimet tona strategjike, proceset dhe angazhimet, adresoi perspektivat në drejtim të digjitalizimit dhe përdorimit maksimal të mjeteve teknologjike në të cilat vendi ynë duhet të përfshihet intensivisht vitin e ardhshëm në Konferencën “Perspektivat 2021” mbajtur nga CIVILi me mbi 20 pjesëmarrës në temat e integrimit në BE, reformat, arsimi, Covid-19, regjistrimi, anti-korrupsioni, lajmet e rreme, inovacioni, zgjedhjet dhe pritjet në 2021, cilat janë sfidat dhe perspektivat.
-Gjëja më e rëndësishme që do të ndodhë në nivel global dhe mbi të gjitha në nivelin Evropian dhe që domosdoshmërisht do të ndikojë tek ne si vend, dhe kjo nuk është parashikimi im, por është njohuria ime që unë arrij bazuar në leximin e dokumenteve Evropiane që tregojnë qartë gjërat, domethënë ato gjëra, detyrimet tona që dalin nga proceset që do të ndodhin në nivelin e Bashkimit Evropian dhe në përgjithësi në nivelin e kontinentit të Evropës. Dhe e gjithë kjo ndikohet nga një trend global.
Së pari, qëllimi afatgjatë i Zonës Evropiane të kërkimit po përshpejton, ajo quhet quhet ZEK – Zona Evropiane e kërkimit (ERA – European Research Zone). Pra, zbatimi i qëllimit strategjik që tashmë ekzistonte është i përshpejtuar, dhe ky është i ashtuquajturi tranzicion digjital dhe tranzicioni i gjelbër. Kjo quhet një tranzicion i dyfishtë ose binak në kontinent dhe në nivelin e BE-së. Do të përshpejtohet si rezultat i përvojës me Kovid. Së pari, pandemia na tregoi se ne mund të jemi produktivë si shoqëri, si industri, si institucione, duke përfshirë këtu institucionet arsimore, shkencore dhe lidhjen e tyre të ngushtë me produktivitetin ekonomik, që ne mund të jemi produktivë nëse i shterojmë deri në fund, në të gjithë kapacitetin e tyre, mjetet që na janë dhënë nga IT, shoqëria, zhvillimi teknologjik në atë fushë, thjesht mjetet socio-teknike në nivelin e teknologjisë së informacionit. Pra, shterimi maksimal i atyre kapaciteteve, thellimi i atyre kapaciteteve. Evropa do të vazhdojë të thellojë digjitalizimin e administratës së shoqërisë si një e tërë. Pra tani nuk është më vetëm qeveria elektronike (e-qeveria), qeveria e hapur për të cilën kemi dëgjuar për dekadën e fundit dhe atë më shumë në nivelin e BE-së dhe këtu, por një digjitalizim thelbësor edhe më i thellë i shoqërisë. Diçka që e kemi parë vitin e kaluar, por tani do ta shohim më të sistemuar.
Së dyti, për disa vite tani, Evropa, për qëllimin e saj strategjik, qëllimin ekonomik dhe gjeopolitik, në thelb të këtyre qëllimeve, në fakt nuk është vetëm një qëllim, por në qendër të këtyre qëllimeve vendos qëllimin e zhvillimit të përshpejtuar teknologjik, ku prodhimi teknologjik, pra nënkupton jo vetëm prodhimin e teknologjisë, por edhe inovacionin në nivelin teknologjik dhe inovacionin shkencor në përgjithësi, duhet të bëhet një nga produktet kryesore të Evropës, në mënyrë që të ruajë avantazhin e saj konkurrues ndaj aktorëve të tjerë globalë. Do e thjeshtoj në mënyrë që të mos jetë kaq abstrakt, të themi se e gjithë epërsia në këtë moment, një lojë epërsie midis fuqive të mëdha, midis Kinës dhe Amerikës, për shembull, është në garën e zhvillimit teknologjik. Zhvillimi teknologjik nënkupton edhe zhvillimin ekonomik sot. Kjo do të thotë që arsimi, inovacioni dhe ekonomia janë të lidhura në mënyrë imanente. Jo si më parë, dhjetë vjet më parë, kur do prodhonim kuadër që kërkohet në tregun e punës, punë të lirë, profesionale dhe punë fizike të lirë, punë manuale. Jo. Qëllimi tani është që Evropa të konkurrojë me inovacione në tregun e inovacionit, për të ruajtur avantazhin e saj konkurrues edhe në një kuptim gjeopolitik.
Maqedonisë në dy apo tre vitet e fundit i është kujtuar vazhdimisht se duhet t’i bashkohet zbatimit të këtyre qëllimeve. Zhvillimi ekonomik, sipas rekomandimeve të IPA 2 që nga viti 2017, lidhet drejtpërdrejt me zhvillimin e inovacionit. Pra, në atë garë ne duhet ti bashkangjitemi Evropës, e jo të ofrojmë veten si fuqi e lirë fizike. Ne jemi të ftuar të marrim pjesë, dhe pritet që të marrim pjesë në atë proces dhe një gjë e tillë kërkon reforma thelbësore. Të gjitha këto procese të inovacionit sot janë plotësisht ndërdisiplinore. Pra, kjo është një ndërdisiplinaritet i thelluar, ku edhe fusha si filozofia dhe teknologjia janë të integruara në mënyrë që, nuk e di, për të hartuar se çfarë është inteligjenca artificiale, pra duhet të parashtrojnë pyetjen e vetëdijes, për shembull. Pra, edhe ato fusha që dikur dukeshin të papajtueshme tani janë të ndërthurura ngushtë. Për të mos dhënë shembuj të tjerë. Pra, interdisiplinariteti i thellë, integrues, është ai që u jep liderëve avantazhin në këtë garë të inovacionit teknologjik, i cili bëhet këtu si garë ekonomike dhe gjeopolitike. BE i ka vendosur vetes qëllimin me strategjinë e re, Zona Evropiane e kërkimit 2030 ka për të forcuar rolin e saj në skenën globale, e cila është zvogëluar, siç besojnë vendet aspiruese dhe pritet të marrin pjesë në mënyrë të barabartë në këto procese. Prandaj, mendoj se reformat e fundit të propozuara nga Ministria e arsimit dhe shkencës, të cilat i pamë në nivelin fillor dhe të mesëm, duhet të thellohen në drejtimin në të cilin ata kanë filluar, nga sa di unë deri më tani. Ato duhet të ngrihen në nivelin e nivelit kërkimor të arsimuar dhe të avancuar, sepse me ndarjet klasike disiplinore, me keqkuptimin e kësaj filozofie që sapo ju paraqita, ne jemi jashtë loje. Dhe sipas reformave sektoriale të propozuara nga Franca, ne do të jemi shumë larg bishtit të arsimit dhe zhvillimit të inovacionit nëse këto reforma nuk zbatohen. Kështu që shpresoj, kam pritje dhe shpresoj që në vendin tonë ky të jetë procesi kryesor në shoqëri në pranverën e ardhshme, vitin e ardhshëm, dhe që me këtë të kapim një farë hapi me proceset pothuajse identike, të ngritura vetëm në një nivel më të lartë, të cilat zhvillohen në nivelin e vendeve anëtare të Bashkimit Evropian dhe anëtarëve të tjerë të barabartë të zonës kërkimore të Evropës dhe zonës së arsimit të lartë të Evropës, në të cilën Maqedonia është anëtare e barabartë.
