A nuk po bie shi nga Zoti mbi të gjithë? Apo dielli nuk shkëlqen njësoj për të gjithë? A nuk thithim ajër të gjithë në të njëjtën mënyrë ? Si nuk ju vjen turp të njihni vetëm tre gjuhë dhe dëshironi që të gjithë popujt dhe fiset e tjera të jeni të verbër dhe të shurdhër? A e konsideroni Zotin aq të pafuqishëm sa Ai nuk mund ta jape këtë, ose ziliqar, në mënyrë që Ai të mos e dëshirojë këtë?
Me këto fjalë, filozofi Konstandin, që më vonë festohej me emrin monastik Ciril, në shekullin e IX mbronte gjuhën sllave para të ashtuquajturës tregjuhësh që pretendonin se vetëm latinishtja, greqishtja dhe gjuha hebreje ishin gjuhë me tëcilat mund të shërbehej meshë. Ai u akuzua për herezi sepse futi gjuhën sllave midis të privilegjuarve që e merituan atë status, sepse ato ishin të mbishkruara në kryqin e Jezusit.
Kostandini lindi në vitin 826/827 në një familje të shquar bizantine në Selanik. Ai ishte fëmija i shtatë dhe më i ri i Lav dhe Marias që siguroi arsim të lartë – në shkollën më të lartë në Kostandinopojë, në Pallatin Mbretëror të Magnaurit, i cili ishte një rang universiteti. Ai u bë bibliotekar në Patriarkanën e Kostandinopojës në kishën më të famshme në botë në atë kohë – “Shën. Sofje ” dhe më vonë dha mësim filozofie në Shkollën Magnaur, ku mori titullin Filozof.
Duke përdorur të folurën e sllavëve maqedonas nga rrethina e Selanikut, vendlindjes së tij, që ai e kishte njohur që nga fëmijëria, Kostandini formoi alfabetin e parë sllav – glagolicën me 38 shkronja. Ai e të folurin e sllavëve maqedonas në nivelin e gjuhës së parë letrare. Së bashku me villain e tij Metodija dhe dishepujt e tyre, ata përkthyen librat e kishave nga greqishtja në Sllavonishten e Vjetër dhe në vitin 863, të përgatitur u nisën për të filluar një mision të ri – në Moravia, ku mbetën për 40 muaj.
Puna e tyre e mundimshme rezultoi në kisha të mbushura me njerëz dhe njerëz që për herë të parë dëgjuan një shërbim fetar në gjuhë të cilën e kuptonin . Rezistenca e fortë e klerit latino-gjerman, e tërbuar nga eksodi masiv i besimtarëve, i çoi vëllezërit nga Selaniku në oborrin papal. Por atje ata u pritën me nderimet më të larta kishtare – sepse ishin misionarë të Bizantit të fuqishëm, por edhe sepse ata sollën me vete diçka të vlefshme.
Pas Kostandinopojës edhe Roma zyrtarisht e njohu gjuhën sllave si të barabartë me të tjerat. Papa Adrian II ishte i bindur për drejtësinë e misionit të Moravës dhe pretendimin e arsyeshëm se çdo komb duhet t’i flasë Zotit në gjuhën e vet, kështu që ai personalisht mori librat sllavë për mbrojtje dhe i shenjtëroi ato. Një shërbim në gjuhën sllave u festua në Selinë e Shenjtë.
Studentët e avancuar u futën në radhët e priftërinjve ndërsa Kostandini hyri në rendin monastik në Romë dhe mori emrin kishtar Kiril. Ai vdiq atje në 14 shkurt 869, duke i dhënë fund jetës së tij I lodhur dhe i sëmurë në moshën 42 vjeçare. Ai është varrosur në bazilikën “Shën. Klimenti ”(San Klemente), kushtuar shenjtorit me eshtrat e të cilit erdhi në Romë.
Beteja për arsimin sllav nuk përfundoi. Ajo u drejtua nga vëllai i tij Metodij edhe për 16 vjet të tjerë, deri në vdekjen e tij në vitin 885. Misioni I Moravës përfundoi me persekutimin e studentëve të tyre. Disa janë zhdukur, disa janë shitur si skllevër, por tre të shquar – Klimenti, Naumi dhe Angelarij – kanë vazhduar punën e iluminimit në jug.
Më shumë se 10,000 studime dhe artikuj janë shkruar për jetën dhe veprën e Kirilit dhe Metodit. Ka shumë afreske dhe ikona të frymëzuara prej tyre dhe shumë kisha dhe institucione arsimore mbajnë emrin e tyre. Ata janë patronë të Universitetit të Shkupit. Në shekullin e 11-të, Kisha shpalli 24 majin (11 maj në stilin e vjetër) ditën e iluministëve të shenjtë Kiril dhe Metodij. Kjo ditë në Maqedoni u festua për herë të parë më 11 maj 1860 në kishën “Shën Maria ”në Shkup.
Festimi me manifestime të ndryshme vazhdon edhe sot e kësaj dite dhe midis tyre vendin kryesor e zënë homazhet mbi varrin e Shën Kirilit në bazilikën “Shën. Klimenti“ në Romë. Ajo u organizua për herë të parë në vitin 1969 për 1100-vjetorin e vdekjes së Shën Kirilit dhe është festuar çdo vit më 24 maj me nderimet më të larta nga një delegacion kishtaro-shtetëror.
Por këtë vit, për shkak të situatës aktuale me koronavirusin, nuk u zhvillua festimi I zakonshëm dhe janë anuluar homazhet e delegacionit kishtaro-shtetëror në varrin e tij në Romë. Vitet e fundit, festimi u nda me Bullgarinë, por kësaj radhe Presidentii vendit Stevo Pendarovski dhe ai i Bullgarisë Rumen Radev vendosën të anulojnë vizitën në Romë dhe në Vatikan dhe ta shtyjnë festimin për gjysmën e dytë të vitit kur kushtet ta lejojnë këtë.
Tradicionalisht, 24 Maji ishte ditë feste vetëm për institucionet arsimore dhe arsimtarët dhe që nga viti 2007 është festë kombëtare në vendin tonë dhe ditë jo pune për të gjithë qytetarët.
