Përfaqësimi i grave në politikë dhe pozicione drejtuese në Maqedoninë e Veriut dhe në Shqipëri është larg nivelit të dëshiruar. Stereotipet dhe paragjykimet për rolin e grave në shoqëri janë faktorët kryesorë që i mbajnë gratë larg politikës, si dhe sferave të tjera të jetës. Rritja e numrit të grave në politikë dhe pozicione menaxheriale është arritur së fundmi falë vendosjes së kuotave gjinore. Sidoqoftë, mbetet ende shumë punë për të bërë në këtë drejtim, shkruan Portalb.mk.
Barazia gjinore është një nga qëllimet kryesore të Bashkimit Evropian. Parimi që burrat dhe gratë duhet të marrin pagë të barabartë për punë të barabartë përcaktohet në Traktatet Evropiane të vitit 1957, përkatësisht në Nenin 157 të Traktatit mbi Funksionimin e Bashkimit Evropian (TFEU). Neni 153 TFEU lejon BE-në të veprojë në fushën më të gjerë të mundësive të barabarta dhe trajtimit të barabartë në çështjet e punësimit, dhe në këtë kontekst neni 157 TFEU miraton aktivitete pozitive për fuqizimin e grave. Për më tepër, neni 19 i TFEU parashikon miratimin e legjislacionit për të luftuar të gjitha format e diskriminimit, përfshirë në bazë të seksit.
E megjithatë, barazia gjinore në vendet e rajonit është larg nga ajo që parashikon BE, përfaqësimi i grave që ngec në shumë fusha të jetës. Politika dhe pozitat udhëheqëse janë një nga fushat kryesore në të cilat përfaqësimi i grave është mjaft i dobët.
Maqedonia integron gratë në politikë me një ritëm të ngadaltë
Që nga formimi i Qeverisë së parë të Republikës së Maqedonisë më 20 mars 1991, përfaqësimi dhe integrimi i grave në politikë ka qenë shumë i ngadaltë. Përfaqësimi i grave është në një ngërç edhe sot e kësaj dite. Qeveria aktuale u zgjodh më 30 gusht, 2020 dhe në përbërjen e kësaj qeverie pozitat më të rëndësishme dominohen nga burrat. Nga një total prej 16 ministrive që ka vendi, gratë drejtojnë vetëm 4 ministri, ndërkohë vetëm 2 gra mbajnë pozicionin e Zëvendës Ministres. Asnjë grua nuk kandidon për zëvendëskryeministër.
Në Kuvendin e R.S. Maqedonia nga gjithsej 120 vende, vetëm 43 përfaqësohen nga gratë. Historikisht, përfaqësimi i grave në legjislaturën maqedonase është larg nivelit të dëshiruar. Në përbërjen e parë parlamentare (1990-1994) gratë përfaqësoheshin nga vetëm 4 përqind, në përbërjen e dytë parlamentare (1994-1998) 3.2 përqind e deputetëve ishin gra, në përbërjen e tretë (1998-2002) kishte 7.5 përqind gra , dhe rritja më e ndjeshme e përfaqësimit të femrave u regjistrua në përbërjen e katërt (2002-2006) me 17.5 përqind. Rritja vazhdon në përbërjen e pestë parlamentare (2006-2008) me 28.3 përqind, në përbërjen e gjashtë (2008-2011) 32.5 përqind, në të shtatën (2011-2015) gratë në Kuvend janë 30.9 përqind, dhe në përbërjen e fundit përqindja e grave në Parlament arrin 38 përqind.
Edhe vendet që gratë kanë siguruar në parlamentin maqedonas janë kryesisht për shkak të përkufizimeve të bazuara në kuotat gjinore. Çekuilibri i përfaqësimit të femrave në politikë vërehet në fushat ku duhet të respektohet kuota gjinore dhe në fushat ku nuk ka asnjë detyrim për përfaqësim.
“Përfaqësimi i grave në politikë është kryesisht për shkak të kuotave gjinore, të cilat sigurojnë që 40 përqind e këshilltarëve dhe kandidatëve për deputetë janë gra. Prandaj, ne propozuam ndryshime në Kodin Zgjedhor që parashikojnë që numri i burrave dhe grave në listë të jetë i barabartë. “Në degën ekzekutive ku nuk ka kuotë gjinore, numri i grave ministre dhe kryetare është shumë i vogël,” tha Maja Moracanin, një anëtare e parlamentit maqedonas.
Moracanin vlerëson se ka disa arsye pse gratë në vendin tonë janë shumë pak të përfshira në politikë, por edhe në sfera të tjera të jetës.
“Besoj se stereotipet dhe paragjykimet për rolin e grave në shoqëri janë një nga faktorët kryesorë. Gjithashtu, puna e papaguar nga gratë në familje, kujdesi për fëmijët dhe anëtarët e moshuar të familjes janë arsyet e aktivitetit të dobët të grave si në jetën ekonomike ashtu edhe në jetën politike. “Për më tepër, gjuha e urrejtjes kundër grave politikane, veçanërisht në rrjetet sociale, i dekurajon gratë nga përfshirja aktive në politikë,” shtoi deputetja Maja Moracinin.
Përfaqësimi i grave në politikë është i pakënaqshëm edhe në Shqipëri
Më 20 Prill 2021, udhëheqësi i Socialistëve fitoi mandatin e tij të tretë në Shqipëri. Aktualisht, qeveria shqiptare përbëhet nga 15 ministri, nga të cilat 9 ministri drejtohen nga gra. Ndryshe nga Maqedonia, e cila ka katër nënkryeministra, Shqipëria ka vetëm një funksion të tillë dhe drejtohet nga një burrë. Qeveritë Rama I dhe II përbëheshin nga 13 ministri, nga të cilat 6 drejtoheshin nga gra, ndërsa në tre mandate si kryeministre apo zëvendëskryeministre ajo nuk ishte kurrë grua.
Kronologjikisht, përfaqësimi i grave në parlamentin shqiptar ka përparuar me një ritëm shumë të ngadaltë. Përfaqësimi i grave në Parlamentin shqiptar daton nga viti 1945-1950 në legjislaturën e parë – ku kishte gjithsej 82 deputete, 6 prej të cilave ishin gra. Nga viti 2013 e deri më sot, numri i anëtarëve të Parlamentit shqiptar është rritur me një përqindje të vogël nga viti në vit. Në vitin 2013, Parlamenti Shqiptar kishte vetëm 17.9 përqind gra, në 2014 përfaqësimi i grave u rrit në 20.7 përqind, në 2015 22.9 përqind ishin gra, në 2016 gratë ishin 23.6 përqind, ndërsa në 2017, Në 2018 dhe 2019, përfaqësimi i grave në Kuvend ishte 29 përqind. Tani janë 140 anëtarë të Parlamentit Shqiptar, 36 prej të cilëve janë gra. Sipas pikës 3 / a të nenit 4 (Ligji Zgjedhor dhe Barazia Gjinore) të Kodit Zgjedhor në Shqipëri, jo më pak se 30% e përbërjes së Kuvendit duhet të ketë kuota të gjinisë së nën-përfaqësuar.
Si në RSM ashtu edhe në Shqipëri, vendosja e kuotave gjinore luan një rol kryesor në përfaqësimin e grave në politikë. Eglantina мениermeni, Anëtare e Parlamentit të Shqipërisë, vlerëson se pjesëmarrja e grave në vendimmarrje është përmirësuar në rajonin tonë, për shkak të ndryshimeve ligjore ose futjes së kuotave gjinore në legjislacion.
“Unë jam shumë i lumtur, madje jam krenar që në Shqipëri, për shembull, më shumë se gjysma e qeverisë janë gra, 30% e parlamentit janë gra deputete, pothuajse 49% janë këshilltare në këshillat bashkiakë. “Unë besoj se çdo arritje në këtë drejtim është rezultat i një numri faktorësh, megjithatë, pjesëmarrja e grave në të gjitha nivelet e vendimmarrjes nuk është në nivelin e kërkuar,” tha deputetja Eglantina Germeni për Portalb.mk.
Sipas Germain, sfidat dhe pengesat me të cilat përballen gratë në rrugën e angazhimit publik ose politik janë të shumta dhe në përgjithësi janë sfida të ngjashme me ato me të cilat përballen gratë në të gjithë botën. Sidoqoftë, në rajonin tonë mund të ketë specifika për shkak të historisë, kulturës, nivelit të zhvillimit ekonomik dhe shoqëror, etj.
“Nëse shikojmë historinë, në vendet e rajonit tonë, pak gra kanë qenë udhëheqëse, gjë që e bën të vështirë për gratë që të përfshihen në jetën publike. Mendësia tradicionale dhe stereotipat gjinorë në lidhje me rolin që gratë duhet të luajnë si të kujdesshme për familjen dhe perceptimi i tyre se nuk janë të afta për pozita udhëheqëse është një nga pengesat që shoqëritë tona vendosin para grave dhe vajzave. Mjedisi politik në vendet tona, me demokraci të pazhvilluar, agresion dhe konflikt politik, po i detyron gratë dhe vajzat të tërhiqen ose të mos merren me politikë. Intensiteti i luftës politike, gjuha e përdorur, etiketimi dhe shikimi i politikës si një fushë mashkullore ndikojnë shumë në vendimin e një gruaje për t’u marrë me politikë ose jo. Dhuna ndaj grave në politikë (në të gjitha format e saj) është një nga faktorët që është diskutuar kohët e fundit edhe në vendet më të zhvilluara si një pengesë për gratë dhe angazhimin e tyre politik. Përgjegjësitë familjare, kujdesi për familjen, pritjet që gratë duhet të plotësojnë pasi gratë, gratë, nënat janë në të vërtetë kaq të forta në shoqëritë tona, por në të njëjtën kohë kërkojnë shumë kohë dhe përkushtim. Një faktor tjetër është vetëvlerësimi i ulët që gratë dhe vajzat shpesh kanë për veten e tyre. Kjo po ndodh gjithashtu për shkak të socializmit. “Nivelet e arsimit, punësimit dhe nivelet e të ardhurave shpesh bëhen pengesa për gratë dhe mundësitë e tyre për angazhim publik dhe politik.” diskutohet edhe në vendet më të zhvilluara si një pengesë për gratë dhe angazhimin e tyre politik. Përgjegjësitë familjare, kujdesi për familjen, pritjet që gratë duhet të plotësojnë si gra, gra, nëna, janë në të vërtetë kaq të forta në shoqëritë tona, por në të njëjtën kohë kërkojnë shumë kohë dhe përkushtim. Një faktor tjetër është vetëvlerësimi i ulët që gratë dhe vajzat shpesh kanë për veten e tyre. Kjo po ndodh gjithashtu për shkak të socializmit. “Nivelet e arsimit, punësimit dhe nivelet e të ardhurave shpesh bëhen pengesa për gratë dhe mundësitë e tyre për angazhim publik dhe politik.” diskutohet edhe në vendet më të zhvilluara si një pengesë për gratë dhe angazhimin e tyre politik. Përgjegjësitë familjare, kujdesi për familjen, pritjet që gratë duhet të plotësojnë pasi gratë, gratë, nënat janë në të vërtetë kaq të forta në shoqëritë tona, por në të njëjtën kohë kërkojnë shumë kohë dhe përkushtim. Një faktor tjetër është vetëvlerësimi i ulët që gratë dhe vajzat shpesh kanë për veten e tyre. Kjo po ndodh gjithashtu për shkak të socializmit. “Nivelet e arsimit, punësimit dhe nivelet e të ardhurave shpesh bëhen pengesa për gratë dhe mundësitë e tyre për angazhim publik dhe politik.” Një faktor tjetër është vetëvlerësimi i ulët që gratë dhe vajzat shpesh kanë për veten e tyre. Kjo po ndodh gjithashtu për shkak të socializmit. “Nivelet e arsimit, punësimit dhe nivelet e të ardhurave shpesh bëhen pengesa për gratë dhe mundësitë e tyre për angazhim publik dhe politik.” Një faktor tjetër është vetëvlerësimi i ulët që gratë dhe vajzat shpesh kanë për veten e tyre. Kjo po ndodh gjithashtu për shkak të socializmit. “Nivelet e arsimit, punësimit dhe nivelet e të ardhurave shpesh bëhen pengesa për gratë dhe mundësitë e tyre për angazhim publik dhe politik.”
Sipas saj, në vendet e rajonit, partitë politike nuk janë gjithmonë të hapura dhe miqësore ndaj grave dhe vajzave.
