“Si anëtare e komunitetit boshnjak, unë kam perspektivën time, por përsëri si aktivist i të drejtave të njeriut dua të shoh një pamje më të gjërë ne që jetojmë këtu dhe të flasim në emër të të gjithë qytetarëve të tjerë që nuk kanë përfaqësues këtu,” tha aktivistja Mersiha Smailoviq në panel debatin e CIVIL-it “Barazia, mosdiskriminimi dhe multikulturalizmi në Maqedoninë e Veriut: Gjendje, sfidat dhe perspektivat”.
Ne kemi jetuar në një gjendje pandemie për një vit e gjysmë, ku shumë telashe dhe probleme kanë dalë në sipërfaqe. Por ajo që unë dua të nxjerr nga kjo situatë, dhe cila është paneli juaj, është barazia. Në një gjendje pandemie të gjithë ishim të barabartë, të gjithë ishim të mbyllur në shtëpi, të gjithë kishim të njëjtën frikë, të gjithë kishim paarritshmëri për mbrojtje, vaksina, të gjithë kishim paarritshmëri për disa nevoja themelore dhe pamundësi. Kështu që po, unë dua të shoh diçka pozitive në këto rrethana, jo virusin, por një mundësi pozitive. Dhe kjo është, unë mendoj se si një komunitet, e theksuam barazinë si një përparësi, veçanërisht momentin e mbështetjes humanitare ku organizata të shumta, njerëz të shumtë dhuruan për secilën familje për të mos u ndjerë ndonjë pasojë të krizës ekonomike që shkaktoi pandemia. Por nëse shohim se si po shkon situata, këtu janë numrat që drejtori përmendi dhe në fakt, tha në një fjali të zakonshme ose përfundimtare, se askush nuk përfaqësohet sa duhet.
Në përqindje ne të gjithë jemi të përfaqësuar madje gjysma, disa madje më pak se gjysma siç është komuniteti Rom. Ky është shembulli më klasik. Shteti gjithashtu duhet të bëjë përpjekje për masa pohuese për të përfshirë komunitetet më të vogla në institucionet shtetërore. Pse e kërkoj këtë nga institucionet shtetërore? Unë jam në sektor privat që financon buxhetin e Republikës së Maqedonisë së Veriut, i cili duhet të jetë një shërbim dhe imazh i shoqërisë në të cilën jetojmë. Nëse populli im nuk përfaqësohet sa duhet, kjo do të thotë që shteti nuk i trajton të gjitha komunitetet në mënyrë të barabartë, dhe duhet të gjejë përpjekje dhe të gjejë një mënyrë midis masave të veprimit pohues dhe të përjashtojë praktikat diskriminuese, siç është balancuesi.
Për momentin ne kemi një mjet që tregon se kush mund të punësohet. Një anoncë u bë dje në Sekretariatin për çështjet evropiane, dhe tani nëse keni një diplomë master në eurointegrime dhe dëshironi që vendi juaj të anëtarësohet në Bashkimin Evropian dhe keni njohuri të mjaftueshme, nuk mund të aplikoni për rreth gjashtë ose shtatë vende pune sepse ato janë të destinuara për Maqedonas, Shqiptarë dhe Turq. Kështu që komunitetet e tjera janë të përjashtuara, dhe të gjithë së bashku ne jemi të arsimuar në mënyrë adekuate dhe mundemi, kështu që ne nuk kërkojmë analfabetizëm, ne kërkojmë arsimim, ne e kemi atë, ne kërkojmë përfshirje.
Dhe situata mund të them se, nuk mund të them se po përkeqësohet ose përmirësohet, thjesht nuk ndryshon. Dhe ajo që ju shqetëson edhe më shumë është se ne kemi qenë duke folur për balancuesin për tetë ose nëntë vjet, dhe balancuesi nuk ndryshon. Kjo praktikë e diskriminimit vazhdon. Ata thonë se nuk kemi zgjidhje tjetër. Doli se ishte një mjet për manipulim. Njerëzit ndryshojnë bashkësitë e tyre etnike për të hyrë. Pra, shteti toleron mosdiskriminimin dhe manipulimin që një komunitet etnik të përfshihet në aparatin shtetëror. Dhe kjo është diçka që patjetër që duhet të ndryshojë.
Fjala identitet përmendet shpesh, dhe secili prej nesh ka disa elemente që e përbëjnë atë identitet. Secili prej nesh në fillim të panelit tha se cilit komunitet i përket. Sfidat tona janë gjithashtu brenda komunitetit tonë, ku ne duam që tonat të përparojnë, siç kemi thënë pra duam të ecim përpara.
Ajo që është e vlefshme për këtë diskutim sot është të themi se Komisioni për parandalimin dhe mbrojtjen nga diskriminimi po formohet përfundimisht, Kuvendi e ka formuar atë dhe aktualisht ka gjashtë anëtarë dhe përsëri ka një anoncë për një tjetër. Vetë komisioni, i cili duhet të jetë krye i parandalimit të mbrojtjes nga diskriminimi, nuk i plotëson të gjitha segmentet. Tani kemi vetëm një grua, të tjerët janë burra dhe nuk kemi përfshirë të gjitha bashkësitë. Komisioni që supozohet të jetë në krye të asaj që do të thotë përfshirje, në thelb, ka disa probleme në fillim.
Por sa i përket komunitetit tim, ajo që ne nuk e shohim është se fatkeqësisht në Maqedoni krijimi i politikave vjen nga partitë politike. Përfshirja në jetën politike ose në strukturat shtetërore vjen nga partitë politike. Përfshirja e grave boshnjake në partitë politike është zero. Ne nuk kemi një grua në një pozitë udhëheqëse në partitë politike, por edhe të kishim një grua të tillë ajo nuk lejohet të dallohet. Kur ishin para fushatave elektorale të partive boshnjake, ishte thjesht prania e burrave që shkonin dhe përfaqësonin politikat e komunitetit boshnjak në të cilat vetëm burrat erdhën për të dëgjuar, vetëm burrat përfaqësojnë. Pra, përfshirja e grave, po ato as që kanë mundësi ose nuk janë të ftuara, dhe klima në të cilën operon ajo parti politike nuk është aspak demokratike dhe gjithëpërfshirëse, kur takimet zhvillohen në mbrëmje, në taverna ose në disa vende ku ju as që ndiheni rehat për të kontribuar në çfarëdo mënyre.
Pra, nëse flasim për komunitetin tim dhe atë që bën, diskriminimi është i qartë ndaj grave. Ekziston edhe arsimimi me të cilin përballet komuniteti boshnjak si problem, ne kemi të drejtë të mësojmë në gjuhën boshnjake, kemi shkolla ku ka boshnjakisht, por ndodh që boshnjakët të mos dëshirojnë ta përdorin atë të drejtë për të studiuar në gjuhën e tyre amtare e cila është shumë e ngjashme me atë maqedonase dhe nuk do të ndikojë në zhvillimin tuaj të mëtejshëm. Por në lidhje me të gjitha çështjet e tjera që kemi zhvilluar këtu, është e qartë se antibiotiku më i madh është komuniteti, le të veprojmë së bashku dhe të luftojmë së bashku. Pra, nëse them se të gjithë kanë të drejtë për një vaksinë dhe atëherë të gjithë duhet aplikuar për ate.
Personat pa shtetësi nuk mund të regjistrohen as në faqen e vaksinimit.mk sepse duhet të vendosni një numër të sigurimeve shoqërore dhe të zgjidhni se në cilën pikë dëshironi të vaksinoheni. Ata nuk kanë asnjë adresë apo numër personal dhe unë shpesh e përmend atë si një problem. Dhe unë mendoj se nëse flasim në emër të të gjitha komuniteteve, të gjitha grupeve të margjinalizuara, çdo diskriminim, sepse diskriminimi është një dobësi e një organi shtetëror, dhe tani mbase me fakte dhe prova që Romët janë më të diskriminuarit, dhe nëse heshtim për ajo, nesër aparati shtetëror do të diskriminojë të gjitha komunitetet e tjera që janë më pak të prekshme ose në atë moment, refugjatët, migrantët, boshnjakët, turqit, kështu që unë mendoj se antibiotiku për luftën kundër diskriminimit është që të reagojmë ndaj çdo padrejtësie dhe të reagojmë në mënyrë të barabartë ndaj çdo diskriminimi. Dhe sigurisht që ne kemi qasjen më të mirë në komunitetet tona sepse vijmë dhe jemi nga ai komunitet dhe më realisht mund t’u themi atyre se ajo që ju e folët është thjesht një formë klasike e diskriminimit dhe egoja do dhemb më pak kur e vërteta del drejtpërdrejt nga komuniteti i tij. Dhe mendoj se ne kemi një detyrim ndaj komunitetit tonë para së gjithash për të luftuar të gjitha format e diskriminimit.
Irena Kërxhiq
Kamera:Atanas Petrovski
montazhi: Arian Mehmeti
fotografia: Biljana Jordanovska
