Ecja ose ngasje e biçikletës është opsioni më i mirë për lëvizje kur ndotja e ajrit është e vogël, por edhe anasjelltas, është ekspozimi më i rrezikshëm ndaj grimcave PM kur ndotja e ajrit është në përqendrime të larta, tregon hulumtimi i ekipit të ekspertëve të Universitetit “Goce Dellçev” nga Shtipi në bashkëpunim me Qendrën për ndryshime klimatike, në të cilin u shqyrtua ekspozimi personal i njerëzve ndaj ndotjes ndaj emisioneve të automjeteve në Shkup në më shumë situata derisa lëvizin nëpër qytet, njofton Meta.mk.
Nga ana tjetër, vozitja në transportin publik nuk është opsion që rekomandohet kur ajri jashtë është i pastër, sepse në ato kushte autobusët janë më të ndotur. Sidoqoftë, kjo zgjedhje është shumë më e favorshme nëse ka përqendrime të larta të PM-ve jashtë. Të udhëtosh me makinë ka pothuajse të njëjtin efekt në ekspozimin e PM, pavarësisht nëse ajri jashtë është i ndotur apo jo, por është e mundur që nëse jemi në një makinë gjatë gjithë ditës, të jemi në rrezik më të madh të ekspozimit ndaj ndotësve të tjerë si oksidet e azotit, monoksidi i karbonit. dhe grimca ultra të imëta me diametër më të vogël se 0,1 mikrometra.
Me zhvillimin e teknikave dhe metodave të matjes dhe njohurive të qarta për ndryshueshmërinë e madhe hapësinore dhe kohore të përqendrimeve të ndotësve në ajër, thekson prof. Mirakovski, qasja moderne për përcaktimin e niveleve të ekspozimit gjithnjë e më shumë po shkon drejt përcaktimit të përqendrimeve të ndotësve, në zonën e frymëmarrjes në të gjithë mikro-mjediset ku njerëzit qëndrojnë në të cilat përqendrimet e ndotësve mund të ndryshojnë në mënyrë drastike nga përqendrimet e ambientit të së njëjtës .“Pamja reale se sa çdo person është në të vërtetë i ekspozuar ndaj ndotjes së ajrit nuk është e plotë nëse kemi në dispozicion të dhëna vetëm për përqendrimet në ajrin e ambientit, e jo edhe për dhomat ku kalojmë pjesën më të madhe të ditës, siç janë shtëpitë, zyrat, klasat. makina, transporti publik”, thotë prof. Dr. Dejan Mirakovski, Prorektor i Universitetit “Goce Dellçev” dhe Shef i Departamentit “Ambikon”, ku u kryen hulumtimet dhe analiza. Ai thekson se matjet për hulumtimin janë bërë vitin e kaluar, në fund të shtatorit, në kushte të ndotjes relativisht të ulët të ajrit në të gjithë aglomeratin e Shkupit, si dhe kah mesi i nëntorit, gjatë një episodi të zgjatur të ndotjes së lartë të ambientit, kurse ishin matur përqendrimet e katër fraksioneve të lëndëve të ngurta të pezulluara PM 1, PM 2.5, PM 4 dhe PM 10.
“Nevoja për të përcaktuar ekspozimin real ose individual ndaj ndotësve në mjedisin tonë të ngushtë ka rëndësi të madhe. Megjithëse kjo është një seri relativisht e vogël e matjeve, e cila nuk i mbulon të gjitha kushtet e mundshme, është më se e qartë se kur ka ndotje të ulët të ambientit lëvizja në këmbë rezulton në ekspozimin më të ulët ndaj të gjitha fraksioneve të lëndëve të ngurta të pezulluara, mesatarisht rreth 40 mikrogramë për metër kub PM10 grimca. Për çiklistët, ekspozimi është pak më i lartë, mesatarisht, 54 µg/m3, gjë që mund të shpjegohet me afërsinë më të madhe me boshtin e lëvizjes së automjeteve, por lëvizja në rrugë alternative, larg rrugëve kryesore, për shembull afër bregut të lumit, mundëson ulje të konsiderueshme të ekspozimit prej rreth 25 për qind dhe mesatarisht 41 µg/m3. Krejtësisht e kundërta ndodh në episodet e ndotjes së lartë të ambientit, ecja ose çiklizmi rezulton në ekspozimin më të lartë. Më e keqja është të ecësh, sepse ekspozimi i PM 10 ishte mesatarisht 154 µg/m3, ndërsa kur gjatë lëvizjes me biçikletë prej 106 µg/m3,” thekson Mirakovski.
Kur moti është i pastër, ngasja e autobusit rezulton në ekspozimin më të lartë ndaj lëndëve të ngurta të pezulluara, mesatarisht 79 µg/m3, megjithëse kjo varet edhe nga një numër faktorësh, siç janë numri i pasagjerëve në automjet, efikasiteti i pastrimit me sistemin e ventilimit të ajrit. Transporti publik në kushte të ajrit të ndotur është opsioni më i mirë, sepse, sipas shifrave të hulumtimit, rezulton që ekspozim është prej 30 deri 50 përqind më pak sesa i këmbësorëve dhe çiklistëve. Për shembull, udhëtimi me autobusët e duhur dhe më pak pasagjerë, jashtë kulmit të trafikut, i ekspozon pasagjerët në përqendrime prej 30 deri 42 µg/m3, që është brenda kufijve të lejueshëm.
“Lëvizja me makina me dritare të mbyllura dhe sistem të aktivizuar të ventilimit të ajrit, rezultojnë në ekspozim të ulët ndaj të gjitha trupave të ngurtë të pezulluar nga PM 1 deri në PM10, nga 16 në 21 μg/m3, por nëse dritaret e makinës janë të hapura, vlerat e matura janë dukshëm më të larta dhe arrijnë 104 µg/m3, gjë që mund të shpjegohet me efikasitetin e filtrave që pastrojnë ajrin që hyn në automjet. Sidoqoftë, për shkak të ekspozimit të mundshëm më të lartë ndaj ndotësve të tjerë, si oksidet e azotit dhe monoksidit të karbonit dhe grimcave ultra të imëta, të cilat nuk u përfshirë në këtë studim, nuk mund ta vlerësonim si mënyrën më e sigurt për të lëvizur nëpër rrugët urbane”, shpjegoi Mirakovski.
Informacionet nga ky hulumtim, megjithëse nuk janë me vëllim të madh, megjithatë, beson ai, na japin udhëzime se si me ndryshime të vogla të sjelljes, në mënyrat e lëvizjes nëpër zonat urbane duke përdorur pajisje mbrojtëse personale, maska dhe pastrues të ajrit të brendshëm për të zvogëluar ekspozimin ndaj ndotësve, peng të të cilëve jemi gjatë disa muajve të vitit.
